6f/2 (34576)

رفتن به محتوا

6f/2 (34576)

نور در معماری

زیبائی که به چشم می آید از پرتو نور و روشنائی است و گرنه در تاریکی ،زیبائی مفهومی ندارد.زیبائی حقیقتی با نور معرفت درک می گردد و زیبائی ظاهری با عزیزترین حس ما که بینائی است دیده می شود. نور و روشنایی چه ظاهری و چه عرفانی باعث می شود که زیبائی به چشم آید و رنگ و سایر زیبائیهای شیء جلوه کند. بنابراین بحث نور و پرداختن به آن می تواند در مباحث زیبائی شناسی و هنر جایگاه ویژه ای داشته باشد. از جمله علوم و هنرهایی که می توان به نقش نور در آن اشاره داشت ،هنر معماری است که بحث مفصلی را در زمینه روند بهره گیری از نور طبیعی به خود اختصاص می دهد. ابزار و وسایل روشنایی نیز به عنوان عواملی که تأمین کننده ی نور مصنوعی هستند ،مطرح می باشند. در هنر معماری نور یکی از اجزایی است که کنار عناصر و مفاهیم دیگر از قبیل ساختار ،نظم فضایی، مصالح، رنگ و … مطرح می شود و در طراحی به عنوان یک عنصر مجزا باید نقش خود را ایفا کند. یکی از مهمترین مشخصه های نور طبیعی، توالی و دگرگونی آن در طول روز است که باعث حرکت و تغییر حالت در ساعات مختلف می شود. در تاریخ نقاشی توجه به نور در دوره امپرسیونیست ها دیده می شود. هنگامی که نقاشان آتلیه های خود را ترک می کردند و در زیر نور خورشید با نور طبیعی مشغول نقاشی شدند. از مشخصات این سبک توجه به رنگ و نور در ساعات مختلف روز و انعکاس رنگ های اشیاء مختلف در یکدیگر و تأثیر رنگ های پیرامونی و به کار بردن رنگ های خاص و ناب می شد. این مقاله به بررسی نقش نور در معماری و معماری داخلی به عنوان یک جزء سازنده و مفهوم بخش می پردازد و در خاتمه امید بر این دارد که در آینده در ساختمان ها همانند نیاکانمان شاهد به کارگیری نور طبیعی به صورت یک عنصر کاملاً اثر بخش باشیم.

نور و بشر

از دوران ماقبل تاریخ همواره اجسام نورانی که تجسمی از یک شیء زنده را در ذهن بیدار  می کردند توسط بشر مورد ستایش و احترام قرار گرفته و مشتاقانه برایشان جشن می گرفتند،   آن ها را عبادت کرده و می پرستیدند.این توجه بیش از اندازه به عنصر نور در اغلب فرهنگ های اولیه بشری و در جوامعی با آداب و رسوم و عقاید مذهبی متفاوت همچنان در طول زمان مشاهده می شود. برخی از جوامع نور خورشید را در تشریفات مذهبی شان به کار می بردند و برخی دیگر درخشش اجسام نورانی را به عنوان عامل ایجاد فعل و انفعالاتی رمزآلود جهت دست یابی به حیطه هایی ماورای دنیای زمینی تلقی می کردند. حتی امروزه در بسیاری از مدارس شرقی که به تدریس یوگا اشتغال دارند برای ایجاد تمرکز ذهنی از اجسام نورانی مانند لامپ، خورشید، ماه، بلور و نور آتش استفاده می کنند. در اغلب ادیان، نور نماد عقل الهی و منشأ تمام پاکی ها و نیکی ها است و خارج شدن انسان از تاریکی جهل و تابیده شدن نور معرفت در وجودش همواره یک هدف نهایی می باشد. در اثر تابیده شدن نور الهی به درون کالبد مادی، یعنی جایگاه نفس آدمی است که انسان به رشد و تکامل معنوی می رسد در نتیجه برای نمایش این تمثیل در معماری اغلب بناهای مذهبی نور به عنوان عنصری بارز و مستقل از سایر عناصر و مفاهیم به کار رفته در ساختمان به کار گرفته می شود به گونه ای که شعاع های آن به طور واضح در داخل کالبد مادی و تاریک حجم قابل مشاهده است. فضاهای عمیق و تاریک کلیساهای قرون وسطی و یا مساجد اسلامی که با عنصر نور مزین شده اند به خوبی قادر به انتقال یک حس روحانی و معنوی می باشند.انسان در چنین فضاهایی که با نوری ضعیف روشن می شوند با مشاهده سایه های مبهم از اشیاء و احجام در ذهن خود به کامل کردن تصاویر پرداخته و با این عمل به نوعی خلسه فرو   می رود که نتیجه آن یک حس نزدیکی به منبع وجود و هستی در درونش بیدار می شود.

تاریخچه بهره گیری از نور طبیعی در معماری ایران

دانستن روند بهره گیری از نور خورشید به اندازه روند شکل گیری مصالح و یا شکل های مختلف زیربنائی ساختمان جهت طراحی بسیار لازم می باشد.اولین تاریخی که ما از آن اطلاع داریم سده ی سوم هزاره چهارم ق.م می باشدکه در آن زمان جهت کسب نور و سایه از ایجاد اختلاف سطح در دیواره های خارجی استفاده می کردند. در شهر سوخته از هزاره های سوم و دوم ق.م از روی آثار خانه هایی که دیوار آنها تا زیر سقف باقی مانده بود می توان استنباط کرد که هر اطاق از طریق یک در به خارج ارتباط داشته و فاقد پنجره بوده اند، در دوره عیلام در حدود ۱۳۰۰ و ۱۴۰۰ ق.م نیز نمونه ای از پنجره های شیشه ای بدست آمده که شامل لوله هایی از خمیر شیشه می باشد که در کنار هم و در داخل یک قاب جای می گرفته و بطور حتم جهت روشن کردن داخل بنا مورد استفاده بود. از جمله کهنترین مدارک و نمونه های در و پنجره در معماری ایران را شاید بتوان در نقش قلعه های مادی در آثار دوره شاروکین یافت. از روی نقش برجسته آشوری می توان روزنه هایی را که بر روی برج ها ساخته شده اند تشخیص داد. در دوره هخامنشی در تخت جمشید وضع درها به خوبی روشن و پاشنه گرد آن ها اغلب به جای مانده است، همچنین در این کاخ ها بالای درها و حتی بام ها، روزن ها و جام خانه هایی داشته وگرنه فضای بزرگ و سرپوشیده آن ها را چگونه چند جفت در که اغلب بسته بوده روشن می کرده است؟

در اصل از خصوصیات سبک پارسی، تعبیه سایبان و آفتابگیر منطقی و ضروری برای ساختمان هاست. در این دوره از اصل اختلاف سطح، جهت جذب نور به داخل استفاده می شد. بر اساس تحقیقات پروفسور ولفانگ معلوم شده که انحراف زوایای بناهای تخت جمشید بر اساسی بنیاد گذاشته شده که بوسیله ایجاد سایه روشن های گوناگون تعیین روز اول سال و فصول مختلف میسر شده و این انحراف به معمار ایرانی اجازه می داده مکان های مورد نیاز برای زیستن را به صورتی بسازد که در فصول مختلف سال هر خانه به مقدار لازم از آفتاب و روشنایی استفاده نماید. از نورگیری بناهای اشکانی اطلاع چندانی در دست نیست ولی سرپرسی سایکس در مورد کاخ هاترا می گوید: تالارهای این مجموعه تماما دارای سقف چوبی بوده اند. ارتفاع آن ها مختلف و نیز روشنائی آن ها از دهنه و هلال هایی بوده که به سمت مشرق باز می شدند. از روی تصویر بازسازی شده نسا که نورگیری بنا را توسط سقف خرپا نشان می دهد این احتمال را ممکن می سازد که اشکانیان از این روش برای نورگیری بنا استفاده می کردند. ساسانیان تمایل به نشان دادن تضاد بین سایه و روشنائی داشته اند و این امر د رتمام بناهای آن ها مشهود است. نوک  گنبد های بناهای چهار طاقی آن ها بصورت روزنه درآمده زیرا برای افروختن آتش بدان احتیاج داشته اند. ایوان کرخه در خوزستان، طرز نور گرفتن از اطاق را برای اولین بار نشان می دهد، البته در بناهایی که طاق ضربی داشته اند معمولاً تأمین نور از آن قسمت هایی بوده که سقف مسطح داشته اند.روش استفاده از طاق گهواره ای که از انواع طاق سازی های عصر ساسانی است به معمار اجازه می داد که در فاصله میان دو قوس پنجره تعبیه نماید و روشنایی بنا را تأمین کند. طریقه نورگیری از جام خانه نیز همانطور که گفته شد بعد از هخامنشیان تا مدت های بسیار به عنوان یک سنت طرح گردیده و مورد استفاده قرار گرفت و در دوره ساسانی که استفاده از گنبد به شکل پذیرفته وسیعی معمول شده و جزء ویژگیهای این معماری می شود می بینیم که در روی گنبد روزنه هایی با حفره هایی تعبیه می کردند که احتمالاً برای پوشش آن ها از شیشه استفاده می کردند، تا زمانیکه ساسانیان از دیوارهای حمال جهت تحمل بار گنبد استفاده می کردند تنها از روزن وسط گنبد یا از روزنه های تعبیه شده بر روی آن جهت نورگیری استفاده می کردند.اما پس از آن که بار سقف گنبدی را توسط قوس ها روی جرزها انتقال دادند توانستند در قسمت هایی از بدنه گنبدها نورگیرهایی را بصورت هلال تعبیه کنند.

حال به بررسی تاریخچه بهره گیری از نور طبیعی در معماری دیگر نقاط جهان می پردازیم:

در مصر باستان نور دارای اهمیتی ویژه بوده است.بنا به موقعیت سرزمین مصر، شدت نور و در نتیجه تضاد میان سایه و روشن بسیار زیاد می باشد. فرم های صریح و هندسی که در معماری مصر از آن استفاده می شده است با گوشه های تیز و دقیق در زیر نور شدید اثری خاص داشته. لوکوربوزیه در این ارتباط می گوید: «معماری بازی هنرمندانه دقیق و خیره کننده مجموعه ای از اجسام ساخته شده در زیر نور است. چشم های ما برای این آفریده شده اند که فرم ها را زیر نور ببینیم: این سایه و روشن ها هستند که فرم ها را در مقابل ما برهنه می سازند. مکعب، مخروط، کره،استوانه و هرم اولین فرم هایی هستند که نور آن ها را به ما عرضه می کند.تصاویر آن ها ناب، ملموس و صریح هستند».

اما در معماری مصر بازی نور و سایه تنها محدود به فرم های بزرگ اولیه نیست. سطوح این احجام از نقوش برجسته ای پوشیده شده اند که با کمال ظرافت نقش پردازی و بر سنگ تراشیده شده اند و به این ترتیب پدیده سایه – روشن در اینجا در مقیاسی کوچکتر نیز تکرار شده است. برای مصریان وجود ذات خداوند برای بشر غیر قابل دسترس و نامرئی بوده است پس به ناچار بایستی در تاریکی باشد. راه رسیدن به این خداوند که بایستی از روشنایی به تاریکی ختم شود با کمک چنین پدیده های نوری کمی واضح تر می شده است. ژان لوئی دو کانیوالJean-louis do canival  روشنائی مجسمه های معبد خفرن را به این ترتیب توصیف     می کند: «نور از پنجره های کوچک بین دیوار و سقف به داخل و به تک تک مجسمه می تابید و به وسیله سنگهای کف که مرمر سفید صیقلی بودند به ترتیبی منعکس می شد که نوری کاملاً محو و فاقد جهت، فضا را روشن می کرد و ستون ها و دیوارها که از گرانیت سرخ بودند در تاریکی باقی می ماندند». در مورد معابد یونانی هم می توان گفت که بیشتر این معابد مجسمه وار بودند و اثر آن ها می بایستی بیشتر بر فضای پیرامون معبد باشد. تنها وظیفه داخلی معبد نگاهداری  مجسمه های مذهبی بوده است. در بسیاری از معابد یونانی با روشی شبیه به معبد خون با استفاده از یک آب نما که در فاصله بین مجسمه و در ورودی ساخته می شد نورپردازی مجسمه را اصلاح  می کردند. نوری که به داخل می تابید با برخورد به سطح آب منعکس می شد و مجسمه را روشن می ساخت. در فضاهایی که احتیاج به نور بیشتری داشتند، یونانیان از نور سقف استفاده می کردند: بخشی از سقف را با ارتفاع بیشتر ساخته و از فضایی که به این ترتیب به وجود       می آمد برای تاباندن نور به داخل استفاده می کردند. در معماری آغاز مسیحیت و نیز در معماری بیزانس همواره تلاش می شده است هر چه بیشتر به فضای داخلی جنبه روحانی داده شود و فضایی رﺅیایی بیافرینند و روشن است که نورپردازی در این راه نقشی عمده داشته است.حال به بررسی عناصر نورگیری در معماری سنتی ایران می پردازیم.

عناصر نورگیری در معماری سنتی

این عناصر در معماری سنتی ایران از دو جهت مورد مطالعه قرار می گیرند، گروه اول به عنوان کنترل کننده های نور مانند انواع سایه بان ها و دسته دوم نورگیر ها.

گروه اول نقش تنظیم نور وارد شده به داخل بنا را به عهده دارند و به دو دسته تقسیم می شوند: دسته اول آنهایی که جزو بنا هستند مانند رواق و دسته دوم آنهایی که به بنا افزوده شده و گاهی حالت تزئینی دارند مثل پرده. عناصری که به عنوان نورگیرها مطرح می شوند نام های مختلفی دارند ولی همه نورگیر هستند و عبارتند از: روزن، شباک، در و پنجره مشبک، جام خانه، هورنو، ارسی، روشندان، فریز و خوون، گلجام، پالکانه، فنزر، پاچنگ و تهرانی. در مقابل عناصری مانند رواق، پرده، تابش بند، سایه بان ها، سرادق و ساباط قرار دارد که نقش کنترل کننده نور و تنظیم آن برای ورود به داخل بنا را به عهده دارند.

کنترل کننده های نور

رواق: فضایی است مشتمل بر  سقف و ستون که حداقل در یک طرف مسدود باشد و انسان را از تماس با بارش و تابش نور آفتاب مصون می دارد و در مناطقی که شدت نور و حرارت خورشید زیاد باشد نور مناسب و ملایمی را به داخل عبور می دهد و در این صورت روشنائی از طریق غیرمستقیم یا باواسطه خواهیم داشت.

تابش بند: تابش بند یا تاووش بند یا آفتاب شکن تیغه هایی  به عرض ۶ الی ۱۸ سانتی متر است که گاهی ارتفاعی تا حدود ۵ متر دارد و با کمک گچ و نی آنها را می ساختند. معمولاً در بالای در و پنجره کلافی می کشیدند که در واقع تابش بند افقی بوده و اصطلاحاً به آن سرسایه می گفتند و توسط آن ورود آفتاب به درون فضا را کنترل می کردند.

سایه بان ها: ایجاد سایه بر روی پنجره ها از تابش مستقیم آفتاب به سطح پنجره جلوگیری کرده و در نتیجه حرارت ایجاد شده ناشی از تابش آفتاب در فضای پشت آن به مقدار قابل ملاحظه ای کاهش می یابد. سایه بان ها ممکن است اثرات گوناگونی از قبیل کنترل تابش مستقیم آفتاب به داخل، کنترل نور و تهویه طبیعی داشته باشند. کارایی سایه بان ها متفاوت بوده و به رنگ و محل نصب آن ها نسبت به پنجره و همچنین شرایط تهویه طبیعی در ساختمان بستگی دارد. سایه بان ها به انواع ثابت، متحرک و همچنین سایه بان های طبیعی مثل درختان تقسیم می شوند.

سرادق: سایه بنا بر سرا که پرده آن بر خرپاهایی که بر بالای سرا نشانیده بودند کشیده می شد و بدین ترتیب مانع تابش بند خورشید به درون سرا می شد.

ساباط: کوچه ای سر پوشیده که هم در شهرهای گرمسیری و هم سرد سیری به چشم می خورد. در شهرهای گرمسیری مجبور بودند کوچه را تنگ و دیوار را بلند بگیرند و برای ایجاد سایه ساباط می گذاشتند.

پرده: استفاده از پرده های ضخیم برای جلوگیری و تنظیم نور خورشید برای ورود به ساختمان از دوره صفویه معمول بوده و همچنین در دوره قاجار نیز از آن استفاده می شد. این پرده ها معمولاً از جنس کرباس و یا ابریشم بوده و به صورت یک لا و دولا استفاده می شدند و به طور معمول در جلو ایوان ها و یا پنجره ها و ارسی ها نصب می شد. بالا کشیدن این پرده ها توسط قرقره و بند هایی بوده که ب طور هماهنگ تمام قسمت های آن ها را یکنواخت جمع می کرده است چون این پرده ها معمولاً ضخیم و سنگین بوده و غیر از این نمی شد آن ها را بالا کشید.

نورگیرها

شباک: هوای متغیر ایران، آفتاب تند و روشن، باد و باران، توفان و گردباد و عقاید خاص ملی و مذهبی ایجاب می کرده که ساختمان علاوه بر در و پنجره، پرده ای یا شباکی برای حفاظت درون بنا داشته باشد.درون ساختمان با روزن ها و پنجره های چوبی یا گچی و پرده محفوظ می شد و بیرون آنرا با شبکه های سفالی یا کاشی می پوشاندند، این شبکه ها شدت نور را گرفته و نور ضعیف تری از لا به لای آن ایجاد می شود. انحراف پرتوهای نور در اثر برخورد با کنارهای منقوش شبکه سبب پخش نور شده و به یکنواختی و پخش روشنایی کمک می کرد. ضمناً علی رغم آنکه تمام فضای بیرون از داخل به راحتی قابل رﺅیت بود از بیرون هیچگونه دیدی در طول روز به داخل نداشت.

در و پنجره های مشبک

پنجره معمولاً برای دادن نور، جریان هوا و رﺅیت مناظر بیرون بدون بر هم زدن خلوت اهل خانه است. در مناطقی که نور خورشید شدید است، پنجره باید متناسب با شدت نور ساخته شود.  پنجره های مشبک تعادلی بین نور خارج و داخل ایجاد می کند، تعادلی که وقتی از داخل نگاه کرده شود جلوی نور شدید آفتاب را می گیرد و مانع خسته شدن چشم در مقابل نور شدید خارج می شود.طرح هایی که در ساختن پنجره های مشبک به کار برده می شود اغلب به گونه ای است که نور داخل اتاق را تنظیم می کند. پنجره های مشبک نور شدید خارج را پخش کرده و آن را تعدیل می کنند و وقتی نور بیرون شدید نیست همه ی آن را به داخل اتاق عبور می دهند. گاهی برای در و پنجره های مشبک شیشه نیز به کار برده می شود. (به درهای مشبک، در و پنجره گفته می شود). در و پنجره و روزن های مشبک چوبی، سفالین و گچین در زمستان با کاغذ روغن زده مسدود و در تابستان ها باز می شد.

روزن

روزن و پنجره را نمی توان از هم تفکیک کرد. در واقع روزن را می توان یک پنجره کوچک دانست که معمولاً در بالای در و گاهی در دو سوی آن برای گرفتن روشنایی و تأمین هوای آزاد برای فضاهای بسته به کار می رفته است. به عبارت دیگر روزن به سوراخهائی اطلاق می گردید که در کلاله و یا شانه طاق ها تعبیه می شده است. روزن گاهی با چوب و گاه با گچ و سفال ساخته می شده و اغلب ثابت بوده است. در بناهایی که دارای بافت مرکزی و درونگرا بودند و از سقف هشتی یا از نقطه ای دیگر نور کافی برای هشتی تأمین می شد، در بالای در ورودی روزن قرار می دادند.

ارسی

ارسی پنجره مشبکی است که به جای گشتن روی پاشنه گرد، بالا می رود و در محفظه ای که در نظر گرفته شده جای می گیرد. ارسی معمولاً در اشکوب کوشک ها و پیشخان و رواق     ساختمان های سردسیری دیده می شود. نقش شبکه ای ارسی، معمولاً مانند پنجره و روزن های چوبی است.

جامخانه

در کلاله گنبد ها و کلمبه های گرمابه ها و غلامخانه ی رباط ها و رسته ها و بازارها هنوز هم روزن هایی وجود دارد که با چند حلقه سفالین به صورت قبه یا کپه ی برجسته ای درآمده اند. در این قسمت حلقه های سفالین را در کنار هم چیده اند و در زمستان ها جام های گرد شیشه ای مانند ته قرابه در میان حلقه ها کار می گذارند و تابستان ها یک یا کلیه آن ها را بر می دارند، امروزه هم برای روشنایی سرپوشیده هایی که به مناسبت فصل باید گاهی سرد و گاهی گرم باشد مناسبترین وسیله است و بر فراز بام گرمابه ها جای خود را حفظ کرده است.

هورنو

به نورگیری بالای سقف گفته می شود. چون در نزدیکیهای تیزه گنبد امکان اجرا به صورت   بقیه ی قسمت ها میسر نیست، لذا در نزدیکیهای تیزه، سوراخ را پر نمی کنند تا در بالای طاق کار نور رسانی را انجام دهد. مثلاً در پوشش بازارها اکثراً سوراخ هورنو باز است تا عمل روشنایی و تهویه صورت پذیرد.

در بناهایی که استفاده از پنجره در دیوارها ممکن نبوده مثل بازارها و سایر بناهای عمومی، معماران در قسمت «خورشیدی کاربندی» روزن هایی ایجاد کرده اند که عبور مناسب و تهویه را به بهترین وجه میسر می ساخته است و به آن روشندان می گویند. روشندان ها معمولاً به شکل یک کلاه فرنگی بوده و عمود بر قسمت خورشیدی کاربندی ساخته می شوند و برخی از آن ها دارای شیشه بوده، بعضی از آن ها زمینه چند ضلعی دارد، مثل روشندان حوضخانه کاخ هشت بهشت اصفهان.

فریز و خوون در ساختمان

خوون یک نقش تزئینی است که با تکه های آجر تراشیده و موزائیک آن را پدید آورده اند، آن گاه روی آن را با خاک و سریشم  رنگ هائی که در آب حل  کرده اند به رنگ های گوناگون رنگرزی می کنند و در پیشانی ساختمان، میانه ستون ها و «فریز در» چیده می شود. برای ورود روشنایی و هوا به اتاق ها لوله های گلچین را سوراخ کرده و نقش هایی پدید آورده و آن لوله ها را در بالای درها و پنجره ها می نشانیدند.

کار بندی و مقرنس

در فضاهایی که نورگیری و در نتیجه روشنائی فضا از طریق سقف انجام می شود، نور به طور مستقیم وارد فضا شده و فقط بخشی از آن را روشن می نماید. کاربندی و مقرنس به غیر از زیبائی برای بهره گیری هر چه بیشتر از نور خورشید نیز استفاده می شود. بدین ترتیب که موجب      می شود در جهات مختلف از مسیر خود منحرف شده و آن را به صورت پخش شده به داخل راه می دهد، در این صورت در داخل بنا روشنائی یکنواخت و غیرمتمرکزی خواهیم داشت، که حجم بیشتری را در بر می گیرد.

نقش هشتی در نور رسانی به بنا

بعد از ورود به ساختمان به علت شدید بودن نور در بیرون می بایست نور شکسته شود، تا داخل ساختمان حالت نامطلوبی از نظر وارد شونده نداشته باشد. یکی از عوامل مهم معماری در تقسیم و شکست شدت نور، هشتی های ورودی هستند که گرد و یا چند ضلعی ساخته می شدند. در بالای هشتی معمولاً نورگیری وجود دارد که نور متمرکز ملایمی را در ساعات مختلف روز به داخل انتقال می دهد، به کار بردن این شیوه برای تنظیم و متعادل کردن نور و حرارت از ویژگیهای معماری سنتی، به ویژه در حاشیه کویر است.

انواع طاق ها، قوس ها و فیلپوش ها نیز در چگونگی نورگیری در داخل بنا سهم به سزایی دارند. وجود فیلپوش منجر به ایجاد سه منطقه متمایز ساختمانی در قسمت گنبد ها شده است. منطقه سوم همان گنبد اصلی است که گاهی در محورهای آن پنجره های کوچکی باز می شد و به نورگیری بنا کمک می کرد. ابداع شیوه طاق و تویزه باعث شد تا بار سقف مستقیماً بر روی جرزها عمل کند و دیوارها و طاق ها سبک شده و آن ها را شکافته و پنجره در آن قرار دهند و بدین طریق نور فراوان و غیر مستقیم حاصل می شود. طاق های آهنگ نیز یا دارای پنجره های جانبی است و یا در بالای آن ها گنبد های کوچکی با پنجره تعبیه شده است. در طاق چهار بخش نیز که از تقاطع دو «طاق آهنگ» هم ارتفاع و هم عرض حاصل می شود نیز می توان روزنه های وسیعی ایجاد کرد. طاق گهواره ی نیز به معمار اجازه می دهد که در فاصله میان دو قوس پنجره تعبیه کرده و روشنایی طبیعی داخل بنا را ایجاد کند. عمل نورگیری در بناهای مختلف به اشکال گوناگونی صورت می گرفت، از جمله اینکه در حمام ها از طریق روزنه های متعدد و یا جامخانه ها بر حسب درونگرا یا برونگرا بودن، نورگیری متفاوت بود.

هر چند که نور خورشید همیشه برای ایجاد روشنایی طبیعی در یک ساختمان مورد نیاز است اما از آنجا که این نور سرانجام به حرارت تبدیل می شود باید میزان تابش نور مورد نیاز برای هر ساختمان با توجه به نوع ساختمان و شرایط اقلیمی آن تأمین شود. چون اهمیت تابش آفتاب به نوع اقلیم منطقه و فصول مختلف سال بستگی دارد. در شرایط سرد حداکثر انرژی خورشیدی مورد نیاز بوده و ساختمان باید در جهتی قرار گیرد که بیشترین تابش آفتاب را دریافت نماید، بر عکس وقتی هوا گرم است جهت ساختمان باید به نحوی باشد که شدت آفتاب در دیوارهای آن به حداقل رسیده و نیز امکان نفوذ مستقیم اشعه خورشید به فضاهای داخلی وجود نداشته باشد، به همین دلیل نحوه نورپردازی بنا در اقلیم های مختلف مثل گرم و خشک و حاشیه کویر و اقلیم گرم و مرطوب و سردسیر با هم متفاوت است و هر کدام در این مناطق بر حسب اقلیم خاص خود نحوه ی نورگیری و نور پردازی خاصی را می طلبد.

ابزار و وسایل روشنائی

بعد از به پایان رسیدن روشنائی روز، انسان در تاریکی شب نیز نیازمند نور بوده است. لذا پس از استقرار دائم و تشکیل شهر ها و ساخت خانه های مسکونی وجود یک وسیله بعنوان عامل نور مصنوعی که بتوان آن را از جایی به جایی حمل کرده؛ و یا اینکه بتوان از آن در هر جایی از ساختمان استفاده کرده حس شد. بنابراین از این زمان تأمین نور مصنوعی با وسایلی که عوامل نوری نامیده می شوند آغاز شد و بشر به ساخت وسایل گوناگونی در این زمینه روی آورد. این وسایل که در مجموع وسایل روشنائی نامیده می شوند جهت تأمین نور مصنوعی برای روشنائی بخشیدن محیط اطراف در هنگام تاریکی شب بودند. این وسایل عبارت بودند از: پیه سوزها، شمعدان ها، چراغ دان ها، پایه چراغ ها، قندیل ها، فانوس ها، مشعل ها، شمع ها و چراغ های روغنی.

تصاویر زیر مربوط به مسجد شیخ لطف الله هستند که یکی از شاهکارهای معماری در دوره ی صفویه است. در این مسجد ورود نور از راه روزنه هایی است کوچک، بر فراز گنبد خانه که حالت های متغیر و گوناگونی را در طول روز ایجاد می کند. از آنجا که – به علت گردش نور خورشید- تابش نور در طول روز فقط بر تعدادی از این روزها صورت می گیرد، فضای داخلی مسجد در هر ساعت روز حال و هوایی متفاوت و مخصوص به خود (به همان زمان) پیدا می کند.

بررسی بهره گیری از نور طبیعی در چند نمونه از بناهای غربی در دوره های مختلف

ابتدا به چگونگی بهره گیری از نور طبیعی در کلیسای گوتیک می پردازیم. ایده اصلی سبک گوتیک که «ساختن بخشی از آسمان در روی زمین » بود فضایی غیر مادی طلب می کرد. دو عامل در حل این مشکل کمک می کردند. عامل اول انتقال سازه باربر ساختمان به بیرون و عامل دوم نورپردازی مناسب را می توان دانست. ابعاد عناصر سازه ایدر درون را تا حد امکان کم کردند و به این ترتیب توانستند که در سطوح آزاد شده پنجره های بسیار بزرگ به کار گیرند. نوری که از بخش بالای دیوارهای ناومیانی به داخل می تابد چنان شدید است که در این بخش هیچ قسمت تاریکی باقی نمی ماند. بیننده واقعاً خیال می کند که سقف میانی بالای سر او معلق است. به عکس بخش پائین ناومیانی نیمه تاریک است. دو ناو کناری با داشتن ابعاد لازم برای عناصر سازه ای در قسمت پائین دیوارهایشان امکان چنین نورپردازی ای را نمی دهد. انسان در این قسمت خیال می کند که در فضای نیمه تاریک زمینی ایستاده است و وقتی به بالا نگاه می کند«آسمان» روشنی را که جایگاه هر آنچه که خدائی است می بیند. سقف کلیسا می بایستی «سقف بلند و معلق» آسمان را القا کند.

در سبک باروک فضا پر از تضا بوده و حواس را می فریبد. در اینجا نیز نورپردازی بسیار مهم است، ترتیب دادن متناوب بخش روشن بخش هایی که در سایه هستند باعث می شود که تصور عمق تقویت گردد. بیننده خیال می کند که فضا تا بینهایت ادامه دارد. سازه ساختمان با نورپردازی مناسب به صورتی «غیرخوانا» در می آید و تمامی ساختمان حالتی خیال انگیز به خود می گیرد. در این دوره بخصوص در بناهای آخر دوران باروک استفاده از نور غیر مستقیم نیز رایج بود. اغلب در این ساختمان ها بیننده تقریباً نمی توانست پنجره ها را ببیند و روشنایی فضای داخلی از انعکاس نور روی دیوارها تأمین می شد.

لوئی کان به دلیل حساسیتش نسبت به ارزش نور در طراحی ساختمان «شاعر نور پردازی» نامیده شده است و موزه هنری کیمبل که توسط او طراحی شده چکیده تمام طراحی های خوب نورپردازی با نور روز می باشد. این ساختمان می بایست در زمره کلاسیک های تمام دوران ها قرار گیرد.

از قدیم نورپردازی موزه های هنری با شک و تردید فراوان همراه بوده، زیرا اشعه ماوراء بنفش موجود در نور روز، بخصوص بر نقاشی ها، می تواند تأثیر مخرب داشته باشد. کان ملایم ترین سطح نور روز را برای روشنائی محیط در موزه کیمبل انتخاب کرد، با تصور اینکه تأثیر مخرب وجود نداشته یا حد اقل بسیار کم خواهد بود. او انتظار داشت با نور روز احتیاجات بیولوژیکی را ارضا نماید، و ایجاد احساس آرامش از طریق آگاهی به زمان، و فراهم نمودن حالت ها و احساس های بسیاری دیگر. این موزه از یک سری طاق های مدور بتنی متصل به یکدیگر به طول ۳۰ متر و به عرض ۷ متر با یک نورگیر سقفی شفاف در امتداد برآمدگی هر طاق ساخته شده است. نور روز از طریق «اتصالات نور طبیعی معلق» «natural light fixlure » که در زیر نورگیر سقفی قرار دارد بازگردانده و تصفیه می شود. اتصالات نور روز شامل قابی است که صفحه ای فلزی به آن متصل شده است، و دارای سوراخ های ریز می باشد که اجازه نفوذ مقداری از نور روز را داده تا هر گونه کنتراست شدید ممکن بین قسمت تحتانی اتصالات و اطراف آن را تعدیل نماید. تصاویر زیر بخش هایی از این موزه هنری را نشان می دهند.

از دیگر بناهایی که از نور روز به زیبائی هر چه تمام تر در آن بهره گیری شده ساختمان جدید «بانک هنگ کنگ و شانگهای» اثر نورمن فاستر است. در این ساختمان سعی شده تا با استفاده از یک آئینه مقعر غول آسا سالن ورودی را که در داخل ساختمان قرار دارد و بیش از سی متر ارتفاع دارد روشن کنند. با استفاده از یک آئینه که در بیرون ساختمان است ابتدا نور به داخل ساختمان منعکس می شود و سپس با استفاده از آئینه دوم نور ۹۰ درجه تغییر جهت پیدا کرده و از بالا به داخل سالن ورودی تابانده می شود.

نتیجه گیری

نور، غیر مادی ترین عنصر محسوس طبیعت، همواره در معماری ایرانی وجود دارد و در واقع نشانه ی عالم والا و فضای معنوی است. در دوران معماری سنتی نحوه ی نگاه به نورتحت تأثیر تفکر اسلامی به عالی ترین درجه ی خود می رسد و مظهر تقدس و عالم معنوی شناخته می شود. معماری ایرانی معماری ای حقیقت جوست، حقیقت در معماری کمال است و کمال از آن باریتعالی است و هر چه در این معماری حضور دارد، عضوی از آن است که جداناپذیر است و روی به سوی حقیقت دارد. نور نشانی از حرکت به سمت حقیقت است که حالت فیزیکی و مادی ندارد و این موضوع در کنار عوامل دیگر مانند اقلیم و موقعیت قرارگیری یک بنا، و نحوه ی استفاده از نور، مطرح می شود. در صورتی که این امر در معماری غرب به شکل دیگری است. اصول حاکم در معماری معاصر چیزی به غیر از حقیقت است، حتی اگر خلاف آن باشد. معماری مدرن روی به سادگی و خلوص دارد که با عناصر شکلی و فرمال به کمال خود می رسد و این غیر از خلوص معنوی است. با این نگرش و تفکر نور در معماری حضور مستقیم دارد، در صورتی که در معماری ایرانی نور همیشه تعدیل شده دریافت می شده است و این امر همانطور که قبلاً هم به آن اشاره شد از طریق عناصر تشکیل دهنده ی معماری، مانند انواع روزن ها، نورگیرها، گلجام و شیشه های رنگی و ارسی ها تأمین می گردید. نا گفته نماند که گرچه در معماری غرب ساختمان کاملاً در مقابل نور گسترده می شود و یا مزاحمت های مستقیم نوری کاملاً منع می گردد، ولی می توان آن را به طریق نورپردازی های مصنوعی جبران و تأمین کرد که از نظر نگرش آنها به حضور عینی نور مورد قبول و بسیار جالب توجه است.

---

۰

راهبری نوشته‌ها

gl/l (1140)

رفتن به محتوا

gl/l (1140)

1-2 : نیروگاه گازی:

نیروگاه های گازی، کاربردهای ویژه ای دارند. نیروگاه گازی به نیروگاهی می گویند که برمبنای سیکل گاز ( سیکل برایتون) کارمی کند؛ و ازسیکل های حرارتی می باشد، یعنی سیال عامل کار یک گاز است (عامل انتقال وتبدیل انرژی گازی است، مثلاً هوا). درنیروگاه های بخار عامل انتقال بخارمایع می باشد. نیروگاه گازی دارای توربین گازی است،یعنی باسیکل رایتون کارمی کند.ساختمان آن درمجموع ساده است : 1- کمپرسور: وظیفه فشرده کردن هوا را برعهده دارد.2- اتاق احتراق : وظیفه سوزاندن سوخت درمحفظه را دارد.3- توربین: وظیفه گرداندن ژنراتور را دارد. کمپرسور به کاررفته درنیروگاه های گازی شبیه توربین است، دارای رتوری است که برروی این رتور پره متحرک است، هوا به حرکت درآمده وبه پره های ساکنی برخوردکرده ، درنتیجه جهت حرکت هوا عوض شده واین هوا بازبه پره های متحرک برخورد کرده واین سیکل ادامه دارد ودرهرعمل هوا فشرده ترمی شود. کمپرسور مصرف کننده عظیم انرژی است. هوای فشرده گرم است .هوای فشرده کمپرسور وارد اتاق احتراق که دارای سوخت گازوئیل است می شود. چون هوای فشرده شده گرم است ودر اتاق احتراق سوخت آتش گرفته و هوافشرده وداغ می شود، هوای داغ فشرده کارهمان بخارداغ فشرده توربین های بخار را انجام می دهد. هوای داغ فشرده رابه توربین می دهیم،(توربین دارای پره های متحرک وساکن است)، (پره های ثابت چسبیده به استاتور می باشد، پره های متحرک چسبیده به رتور می باشد).حال ژنراتور رامی توان به محور وصل کرده واز ترمینال های ژنراتور می توان برق گرفت. طول نیروگاه ممکن است به 20متر برسد. ژنراتور را می توان به محل B ویا A متصل نمود ؛ اما محل A بهتراست. نیروگاه های گازی از 1Mw وتا بالای 100Mw نیز ساخته می شود. برای راه اندازی واستارت نیروگاه درابتدا نیاز به یک عامل خارجی است تا توربین رابه سرعت 3000 دور در دقیقه برساند.

1-2-1 : مزایای نیروگاه گازی:1- سادگی آن است – تمام آن روی یک شافت سوار است. 2- ارزان است، چون تجهیزات آن کم است. یکی از عواملی که برروی راندمان(بازده) تأثیرمی گذارد این است که هوای ورودی چه دمایی دارد.3- سریع النصب است.4- کوچک است. درسکوهای نفتی که نیاز به برق زیادی می باشد بایدازنیروگاه گازی استفاده کرد، تاجای کمتری بگیرد. 5- احتیاج به آب ندارد. ( درسیکل اصلی نیروگاه نیاز به آب نیست) اما درتجهیزات جنبی نیازبه آب است برای خنک کردن هیدروژن به کاررفته جهت سردکردن ژنراتور درسرعت های بالا. 6- راه اندازی این نیروگاه سریع است. 7- پرسنل کم می خواهد. زمانی نیروگاه گازی خاموش است که دراتاق احتراق سوخت نباشد. یک نیروگاه بخار را بعد از راه اندازی نباید خاموش کرد. 8- اما نیروگاه گازی بدین صورت است که صبح می توان روشن کرد و آخرشب خاموش نمود .9- نیروگاه گازی بسیارمناسب برای بارپیک است ونیروگاه بخاربرای بارپیک نامناسب است.

1-2-2 : معایب نیروگاه گازی: 1. آلودگی زیست محیطی زیاد دارد.2. عمر آن کم است. (به علت فرسودن توربین و کمپرسور). سوخت مازوت به علت آلودگی بیشتری که نسبت به سوخت گازوئیل دارد، کمتربه کارمی رود.3. استهلاک آن زیاداست. (پره توربین، پره کمپرسور دارای استهلاک است) 4. راندمان آن کم است. ( مصرف سوخت آن نسبت به انرژی تولیدی زیاد است). این نقصی است که کشورهای اروپایی با آن مواجه اند. دلایل راندمان پایین :1-4- خروج دود بادمای زیاد 2-4- حدود 3/1 توان توربین صرف کمپرسور می شود . بنابراین درنیروگاه گازی برای استفاده درازمدت اصلا جایزنیست چراکه هزینه مصرف سوخت گران است.5. امکان استفاده ازسوخت جامد فراهم نیست. (مانند زغال سنگ) چراکه بلافاصله پره های رتور پرازدود می شود.6- نیروگاه های گازی را اگربخواهیم برای مدت طولانی استفاده کنیم ، هزینه نیروگاه گازی بالا ست. نیروگاه گازی را در جایی استفاده باید کرد که زمان بهره برداری زیر2000 ساعت در سال باشد. اگرزمان بهره برداری بالای 2000 ساعت باشد، نیروگاه بخار و اگر زمان بهره برداری درسال بالای 5000 ساعت باشد، نیروگاه آبی استفاده می شود. درکشورما برق عمده مصرفی برق خانگی است (60%) وحدود 30 % برق صنعتی است. درنتیجه 50 % نیروگاه های کشور باید هرشب روشن شود؛ بنابراین قسمت عمده برق تولیدی ماباید ازنوع نیروگاه گازی باشد. نیروگاه گازی رابه دلیل ارزانی درکارخانجات نیز می توان به کاربرد. نیروگاه گازی در نیروگاه اتمی نیز جهت سردکردن رآکتور به کارمی رود که درنتیجه هوا داغ و فشرده می شود و درنتیجه به نیروگاه گازی داده و برق مصرفی نیروگاه اتمی راتأمین می کنند. روش های افزایش راندمان در نیروگاه گازی:1- دود خروجی هوای ورودی به اتاق را گرم می کند. (سیکل پیچیده ترشده اما راندمان بالا می رود.) حالت اول: دود با هوای ورودی کمپرسور کناریکدیگر قرارداده دراین صورت راندمان تجهیزات به شدت افت می کند.حالت دوم: باروش ذیل راندمان 1 الی 2 درصدقابل افزایش است. ( هوای ورودی به اتاق احتراق گرم می شود).2- استفاده از توربین های دو مرحله ای:زیاد شدن راندمان مستلزم مخارج و صرف هزینه نیز می باشد. در استفاده از کمپرسور دومرحله ای هر چه دمای ورودی کمپرسور پایین تر باشد، راندمان بیشتراست. با این روش دمای ورودی کمپرسور به طور مصنوعی پایین نگه داشته می شود درمرحله L P به دلیل بالارفتن فشار هوا گرم می شود که ازکولر استفاده می کنند، آب سرد برروی لوله فشارهوا ریخته وهواخنک کرده آب گرم می شود وخارج می شود. بالاترین راندمان چیزیست درحدود 35% که نیروگاه دارای کمپرسور دومرحله ای توربین دو مرحله ای وپیش گرم کن می باشد.

1-2-3 : سیکل بسته گازی:نیروگاه گازی به این معنا نیست که سوخت آن گازاست، بلکه توربین آن گازی است و سوخت آن مایع است یا گازوئیل است که اکثرا گازوئیل است. درکشورما به دلیل زیاد بودن سوخت گازوئیل، نیروگاه گازی باسوخت گازوئیل به کار می رود و مرسوم است اما درکشورهای اروپایی به دلیل زیادبودن سوخت جامد، نیروگاه گازی به نحو دیگری طراحی شده که باسوخت جامد کارمی کند ، به این نیروگاه ها، نیروگاه گازی سیکل بسته می گویند. هوای داغ ناشی ازاحتراق راداخل گرم کن می چرخانیم و بعد هوا را بیرون می فرستیم. ملاحظه می شود که هوای داغ ناشی از احتراق داخل توربین می شود. لذامی توان ازسوخت جامد استفاده کرد که این نوع ساده ترین نوع نیروگاه گازی سیکل بسته می باشد. می توان سیکل فوق را کامل تر کرد. اگر هوای ورودی به کمپرسور تصفیه شده باشد، پره های توربین دارای عمرزیادی خواهد بود. مشکل ایجاد این است که هوای خارج شده ازتوربین به دلیل تصفیه بودن باید استفاده شود، پس هوای خروجی ازتوربین را استفاده می کنیم، اما این هوا داغ است و گاز وارد کمپرسور شود راندمان افت می کند. لذا از کولراستفاده می کنیم وهوا راسرد می کنند. در نیروگاه گازی هرچه هوای ورودی به کمپرسور سردتر باشد، راندمان افزایش می یابد. لذا نیروگاه های گازی درزمستان راندمان بهتری دارند.

1-2-4 : محاسن نیروگاه های گازی سیکل بسته:

1- امکان استفاده ازسوخت جامد فراهم می شود.

2- عمرزیاد (خوردگی پره ها کم است).3- چون سیکل بسته است، لذا ضرورت ندارد که فشارهوای خروجی توربین 1Atm باشد، پس می توان سطح کارفشار هوا را بالا برد، به جای 1Atm از 10Atm که چون هوای فشرده ترشده، جای کمتری گرفته وحجم کمپرسور وتوربین درنهایت کوچک ترمی شود.

1-2-5 : معایب نیروگاه گازی سیکل بسته:

1- راندمان درمقایسه باسیکل باز کمتر است. 4 الی 5 درصد راندمان کاهش می یابد. 2- هزینه زیاد است. درسوخت مایع نیروگاه های گازی سیکل بسته ، اجازه داریم توربین را دو قسمتی بسازیم. کمپرسورهوا را گرفته و داخل اتاق احتراق می سوزاند، هوای خروجی آن را وارد گرم کن می کنیم که خود گرم کن یک سیکل بسته راتشکیل می دهد. توربین کمکی قدرت لازم از ژنراتور کوچک درقسمت توربین کمکی به کاربرد.معایب نیروگاه گازی سیکل باز: 1- قدرت کمپرسور خیلی ازانرژی توربین رامی گیرد وهمچنین دود خروجی داغ است (300C) در نتیجه سوخت ایجاد شده به هدرمی رود، لذا راندمان کاهش می یابد.2- استفاده از نیروگاه سیکل ترکیبی (نیروگاه گازی درکنار نیروگاه بخار). هوای گرم خروجی ازتوربین رابا اضافه کردن اکسیژن به آن به طرف بویلر نیروگاه بخار برده می شود.3- راندمان این قبیل نیروگاه ها50 % می باشد.

1-2-6 : توربینهای گازی :همانطور که بیان گردید از این تجهیزات در نیروگاهها برای تولید برق ( معمولا برای جبران بارپیک) موتورهای جلوبرنده (هواپیما ,کشتیها و حتی خودروها) , در صنایع نفت و گاز برای به حرکت درآوردن پمپها و کمپرسورها در خطوط انتقال فراورده ها و… استفاده می شود که امروزه کاربرد توربینهای گازی در حال گسترش می باشد . 1-2-7 :اجزای توربینهای گازی : به طور کلی کلیه توربینهای گازی از سه قسمت تشکیل می شوند : 1.کمپرسور 2.محفظه احتراق 3.توربین که بنا به کاربرد قسمتهای دیگری نیز برای افزایش راندمان و کارایی به آنها اضافه می شود . به عنوان مثال در برخی از موتورهای هواپیماها قبل از کمپرسور از دیفیوزر و بعد از توربین از نازل استفاده می شود . که دراین رابطه بعدها مفصلاً بحث خواهد گردید سیکل توربینهای گازی : سیکل ترمودینامیکی توربینهای گازی سیکل استاندارد هوایی یا برایتون می باشد که در حالت ایده ال مطابق شکل زیر شامل دو فرایند ایزنتروپیک در کمپرسور و توربین و دو فرایند ایزو بار در محفظه احتراق و دفع گازهامیباشد.سیکلهای توربینهای گازی در دونوع باز و بسته می باشند . در سیکل باز  گازهای خروجی از توربین به درون اتمسفر تخلیه می شوند که این سیکل بیشتر در موتورهای هواپیما مورد استفاده قرار می گیرد . در نوع بسته که عمدتاً در نیرو گاههای برق مورد استفاده قرار می گیرد گازهای خروجی از توربین ( مرحله 4) از درون بخش دفع گرما (cooler ) عبور کرده و بعد از خنک شدن مجددا وارد کمپرسور گردیده و سیکل تکرار می شود . همانطورکه قبلا بیان گردید توربینهای گازی از نظر کاربردی به دو گروه صنعتی و هوایی تقسیم می شوند که نوع اول در صنعت و نوع دوم در هوانوردی مورد استفاده قرار می گیریند . که ذیلا در ارتباط با هرکدام از آنها بحث خواهیم نمود .

1-2-8: توربینهای گازی صنعتی : منظور از توربینهای گازی صنعتی اشاره به کاربرد آنها غیر از بخش هوانوردی می باشد .توربینهای گازی که در صنعت برق مورد استفاده قرار می گیرند دارای ظرفیتهای متفاوتی می باشند که شکل قبل نوعی از این توربینها با ظرفیت 400 مگاوات را نشان می دهد. توربینهای گازی هوایی یا موتورهای جتهمانطور که گفته شد سیکل توربینهای گازی موتورهای هواپیما شبیه به توربینهای گازی صنعتی می باشد بجز اینکه قبل از ورود هوا به کمپرسور از یک دیفیوزر و بعداز توربین از یک نازی برای بالا بردن سرعت گازهای خروجی و حرکت هواپیما به سمت جلو استفاده می کنند . این گازهای پرسرعت بر هوای خارج از موتور نیرویی وارد می کنند که طبق قانون سوم نیوتن نیروی عکس العمل آن سبب حرکت هواپیما به سمت جلو می شود . شایان ذکر است که نازل در هواپیماهای جت از نوع متغیر می باشد . یعنی دهانه آن با توجه به دبی (گذرجرمی) گازهای خروجی قابل تغییرو تنظیم است .

موتورهای هواپیما انواع مختلفی دارند که به دو سته کلی تقسیم می شوند : 1-موتورهای پیستونی : که از نظر کاری شبیه به موتور خودروها می باشند.

2-موتورهای توربینی : این موتورها به سه دسته کلی توربوجت, توربوفن و توربوپراپ تقسیم بندی می شوند. توربوجتها اولین موتورهای جت می باشند که امروزه به دلیل مسائلی مثل صدای زیاد و آلودگی محیط زیست بجز در موارد خاص استفاده ای از انها نمی شود . توربوفنها نوع پیشرفته موتورهای توربوجت هستند . به این صورت که ردیف اول کمپرسور در این موتورها به عنوان فن عمل کرده و مقداری از هوای ورودی به موتور را از اطراف موتور by pass کرده که این عمل علاوه بر افزایش نیروی جلوبرندگی باعث کاهش صدا,آلودگی محیطی و … می شود . در موتورهای توربوفن با اتصال یک ملخ به گیربکس و سپس به کمپرسور , نیروی جلوبرندگی ایجاد می شود . در این حالت سعی می شود که بیشترین انرژی جنبشی گازها صرف چرخاندن توربین و از آنجا کمپرسور و در نتیجه ملخ شود . وجود گیربکس به این خاطر است که سرعت دورانی ملخ از حد معینی تجاوز نکند . یعنی باید سرعت انتهای ملخ از عدد ماخ کوچکتر باشد . زیرا سرعتی بیش از این سبب ایجاد ارتعاشات شدید و در نتیجه شکستگی ملخ می شود. موتورهای توربوشفت نیز نوعی موتور توربوپراپ می باشند که از آنها جهت به حرکت درآوردن هلیکوپترها استفاده می شود .بطور کلی موتورهای توربوپراپ بدلیل اینکه در ارتفاع پروازی کم از قدرت زیادی برخوردار هستند از آنها در هواپیماهای ترابری استفاده می شود ( مثل C130 )

1-2-9 : کمپرسور ها (Compressors)

ماشین هایی که جذب کننده قدرت مکانیکی هستند و این قدرت را به صورت های مختلفی از قبیل انرژی حرارتی،انرژی جنبشی و یا پتانسیل به سیال اعمال می کنند طیف وسیعی را شامل می شوند از قبیل : فن ها، دمنده ها و کمپرسور ها .یکی از موارد استفاده از کمپرسور ها، جهت افزایش فشار گازها تا یک حد معین برای کاربرد های صنعتی می باشد.

شکل1-2 :سیکل نیروگاه گازی

1-2-10 : تقسیم بندی کلی کمپرسور ها :از عمده معیار های تقسیم بندی کمپرسور ها، می توان به تقسیم بندی بر اساس مکانیزم و اصول کارکرد و نحوه اعمال انرژی به سیال، اشاره داشت که بر این اساس تقسیم بندی های زیر را برای کمپرسور ها خواهیم داشت : 1) کمپرسور های رفت و برگشتی یا جابجایی مثبت یا جریان منقطع2) کمپرسور های سانتریفیوژ یا دینامیک یا جریان پیوستهتفاوت های مهم این دو گروه فوق را می توان در موارد زیر خلاصه کرد :1) کمپرسور های رفت و برگشتی برای فشارهای زیاد و متوسط و شدت جریان های پایین به کار می رود در حالیکه کمپرسور های سانتریفیوژ برای فشارهای متوسط و پایین یا جریان های متوسط و بالا به کار می رود.2) فشارهای ایجاد شده در کمپرسور های سانتریفیوژ مقدار محدود و مثبتی دارد در حالیکه، در کمپرسور های رفت و برگشتی این فشارها می تواند متغیر و قابل تنظیم بوده و اصولا تابع نیاز سیستم می باشد.3) همان طوری که از نام گذاری این دو گروه ملاحظه می شود جریان در کمپرسور های رفت و برگشتی ناپیوسته بوده، به گونه ای که مقداری گاز به درون کمپرسور کشیده شده و عمل تراکم روی آن انجام می شود، سپس تخلیه شده و دوباره سیکل تکرار می گردد. ولی در کمپرسور های سانتریفیوژ سیکلی وجود نداشته و جریان پیوسته و ممتد می باشد.4) کمپرسور های دینامیکی (سانتریفیوژ) بر اساس نیروی گریز از مرکز که روی قطعه ای به نام پره اعمال می کند، ایجاد انرژی می نماید و این انرژی که از نوع انرژی جنبشی می باشد در خروجی کمپرسور، به فشار مبدل می شود در حالیکه کمپرسور های رفت و برگشتی مستقیما فشار گاز را توام با کاهش حجم، افزایش می دهند.

1-2-11 : کاربرد کمپرسور ها :بطور کلی کمپرسور ها جهت افزایش فشار سیالات قابل تراکم (گاز و بخار) تا یک حد معین، مورد استفاده قرار میگیرد.این فشار ممکن است نیازهای مختلفی را تأمین کند از قبیل: غلبه بر اصطکاک و تلفات مسیر، تاثیر در یک واکنش معین در نقطه تحویل گاز و بهبود خواص ترمودینامیکی گاز .به بیان ساده تر، کمپرسور ها کاری مشابه پمپ ها دارند با این تفاوت که سیال آنها بخار یا گاز می باشد. گازهای جابجا شده بوسیله کمپرسور از نقطه نظر وزن ملکولی و دیگر خواص شیمیایی و فیزیکی دامنه وسیعی را تشکیل میدهند ولی امروزه از سبک ترین تا سنگین ترین گازها توسط کمپرسور های گوناگون جابجا می شوند صنایع و زمینه های متعددی وجود دارند که در هر کدام از آنها نیازهای بخصوصی با انتخاب کمپرسور های مناسب تأمین میگردد که این زمینه ها عبارتند از:1) تهویه ساختمان، تونل ها، معادن و کوره ها 2) تأمین هوای فشرده جهت احتراق در ماشینهای احتراق داخلی و دیگ های بخار3) انتقال انواع گازها4) تأمین فشار مخازن ذخیره تحت فشار5) تزریق گاز به میدان های نفتی6) سیستم های تبرید7) فرآیند های شیمیایی و تصفیه گازها1-2-12 : کمپرسور های دینامیک (Dynamic Compressors)که شامل انواع زیر می شود :1) کمپرسور های گریز از مرکز (Centrifugal Compressors)2) کمپرسور های محوری (Axial Compressors)3) کمپرسور های جریان مختلط (Diagonal Or Mixed Flow Compressors)

1-2-13 : کمپرسور های جا به جایی مثبت (Positive Displacement Compressors)این کمپرسور ها شامل انواع زیر می شود :1) کمپرسور های رفت و برگشتی (Reciprocating Compressors)2) کمپرسور های دوار یا گردشی (Rotary Compressors)

 

– اکنون به تعریف برخی از این کمپرسور ها می پردازیم :

1-2-14 : کمپرسور های گریز از مرکز (Centrifugal Compressors)هر جا که ظرفیت و قدرت بالا مد نظر باشد بدون شک کمپرسور های سانتریفیوژ حرف اول را می زنند. از نظر تعداد مورد استفاده در صنعت نیز این ماشین ها با نوع رفت و برگشتی در مقام دوم هستند. راندمان آن ها در مقایسه با کمپرسور های رفت و برگشتی پایین بوده و لذا منبع انرژی را طلب می کنند. اصول کار در این کمپرسور ها بدین شکل است که افزایش فشار با شتاب گیری جریان گاز، در حرکت شعاعی در طول پره ها و تبدیل انرژی سرعت گاز به انرژی فشاری در عبور از دیفیوزر صورت می گیرد. این کمپرسور ها شامل قسمت های زیر هستند : 1) پوسته (Shell) ، 2) دیافراگم ها و دیفیوزر ها ، 3) آب بندی شانه ای ( Labyrinths) ،4) پره ها (Impellers) « کمپرسور های جریان مختلط (Diagonal Or Mixed Flow Compressors)»کمپرسور های جریان مختلط یا قطری یا جریان محوری و شعاعی، مشابه کمپرسور های گریز از مرکز هستند. یعنی سیال موازی محور وارد چرخ می گردد و به طور مایل نسبت به محور از چرخ خارج می شود. در این کمپرسور ها دیفیوزر اغلب برای تبدیل جریان قطری به جریان محوری به کار می رود. کمپرسور های جریان مختلط دارای قطر دیفیوزر کمتری نسبت به کمپرسور های گریز از مرکز هستند. در این نوع کمپرسور ها متوسط شعاع خروجی بیش از ورودی است. تا کنون تعداد بسیار کمی از کمپرسور های پژوهشی جریان مختلط در سراسر جهان تست شده اند.این کمپرسور ها در ایالات متحده به کمپرسور های قطری(Diagonal Compressors) معروفند.« کمپرسور های رفت و برگشتی (Reciprocating Compressors)»کمپرسور های رفت و برگشتی قدیمی ترین و رایج ترین نوع کمپرسور ها بوده و عمل تراکم گازها با کاهش اجباری حجم توسط حرکت پیستون در داخل یک سیلندر صورت می گیرد.ورود گاز به سیلندر و خروج از آن به وسیله سوپاپ ها بر اساس اختلاف فشار ما بین خط لوله و درون سیلندر، باز و بسته می شوند.مشخصه بارز کمپرسور های رفت و برگشتی، امکان استفاده از آنها برای چندین سرویس در یک دستگاه واحد می باشد. مثلا از یک سیلندر برای کمپرس کردن پروپان و از سیلندرهای دیگر برای کمپرس گازهای دیگر می توان استفاده کرد.

---

راهبری نوشته‌ه

gl/l (1144)

رفتن به محتوا

gl/l (1144)

« طرح ریزی توزیع نیازمندیها »

طرح ریزی توزیع نیازمندیها ((DRP اولین بار بعنوان یک روش فنی برای طرح ریزی عملیاتهای توزیع و پخش شرکتهای تولیدی ارائه و مورد توجه قرار گرفت. بعنوان یک نتیجه تجربی که توسط این روش در شرکتهای تولیدی بدست آمد DRP می توانست برای اکثر انواع و نمونه های عملیاتی توزیعی و پخش و فرآیند های مرتبط بکار گرفته شود. DRP امکان هماهنگ کردن سیاستهای کاری سازمانها و شرکتهای چند گانه را فراهم کرد، حتی در مواردی که عملیاتهای تولیدی و توزیع در سازمانها و شرکتهای مختلف و متفاوت یا توسط ساختارهای مشارکتی (بصورت اشتراکی) انجام می شوند. ایده و طرح DRP فعال کننده و محرک زنجیر(supply-chain) است که در آن مسأله اصلی برقراری توازن و تعادل دارائی و هزینه های اجرای عملیات در حالی است که بتوان سرویس دهی مطلوب در سطح کل جهان را به مشتری ارائه داد. DRP کارایی و قابلیت اصلی برای چنین اقداماتی نظیر سرویس دهی به مشتری، مدیریت فهرست کالا و دارائی ، خرید ، سودمندی و تأثیرگذاری تولیدی و حداکثر میزان سود را بهبود می بخشد.

DRP از تکنیکهای طرح ریزی مرحله ای زمانی که بسیار شبیه MRP هستند و در فرآیند ساخت و تولید بکار می رود، استفاده می کند. با استفاده از تکنیک طرح ریزی مرحله ای زمانی در هر دو مرحله توزیع و ساخت و تولید بسیاری از مشکلات تجارت و داد و ستد که ناشی از تولید و توزیع هستند به طرز چشمگیری کاهش می یابند. فلسفه و اصول مدیریتی DRP در رابطه با مدیریت توزیع همانند توزیع و گسترش زنجیر- موجودی (supply-chain) در رابطه با تولید است، حتی وقتی که شرکتهای مستقل دراین فرآیند شرکت داشته باشند. DRP امکان مشارکت بین رقبای تجاری تولید کننده و توزیعی را فراهم و انگیزه ها برای فعالیت بصورت یک واحد یکپارچه را در آنجا ایجاد می کند. بصورت قراردادی و متداول آنها سازمانها و شرکتهای مستقل و جدایی بودند. این تفکیک و جدایی سبب بروز پیچیدگی و ناکارآمدی و ضررهای مالی ناشی از فرآنندهای مختلف و سیستم های گوناگونی و حتی اهداف پیچیده و تصمیماتی دشوار از نظر اجرایی شود.

این الحاق و یکپارچگی در طرح ریزی نیازمندیهای توزیعی در یک شیوه و روش مدیریتی برای طرح ریزی اهداف و مقاصد توزیعی و کنترلی بنام DRPII شناخته می شود. این امر بسیار شبیه الحاق و یکپارچگی طرح ریزی نیازمندیهای مواد اولیه (MRP) در یک فرآیند کاملتر و گسترده تر مرتبط با طرح ریزی منایع ساخت و تولید و کنترلی است که بنام MRPII شناخته می شود. لغات و اصطلاحات جدیدی برای این منظور ساخته شده اند که شرکتها یاد بگیرند چگونه به یکدیگر الحاق یافته و یک واحد یکپارچه شوند و برهمین اساس از سیستم های کامپیوتری واحد استفاده کرده و MRPII را با DRPII تلفیق کنند تا بصورت یک فرآیند کنترلی و اطلاعاتی مدیریتی سیاستها و راهبردها درآیند.

– ایده اساسی و پایه ای DRP

DRP ، طرح ریزی تغییرات و تحولات مواد خام از نظر ورود به انبار، میزان استفاده و مصرف و خروج کالا و شبکه توزیعی است. DRP مواد موجود را که در فهرست کالا و موجودی ثبت شده در نظر می گیرد این مواد، موادی هستند که می توان آنها را وارد شبکه توزیعی کرد تا پاسخها و نتایج لحظه ای را بتوان در رابطه با درخواست و نیازهای مشتری ارئه کرد.

– طرح ریزی مرحله ای زمانی

طرح ریزی مرحله ای زمانی جزو اصلی DRP و MRP است. DRP برای بازسازی و زیرسازی مجدد طرح ریزی توزیع بصورت یک تکنیک استاندارد در می آیند. تکنیکهای طرح ریزی ظرفیت می تواند برای تعیین نیازمندیها و تجهیزات حمل و نقل، انبار و دیگر منابع مهم مورد استفاده قرار بگیرد. با استفاده از اطلاعات سیاستهای DRP ، مدیریت می تواند منابع توزیع را برای حمایت و پشتیبانی از استراتژی های تجاری آینده شرکت بصورت کلی و جامع بررسی کند. تنهاMRP امکان پیشرفت و تکمیل JIT را برای اقدامات DRP ساخت و تولیدی در زمینه ارزیابی و بررسی یک فلسفه و طرح JIT در مورد توزیع و دیگر اقدامات و محیطهای غیرتولیدی را فراهم می کند. این امر بدان دلیل رخ می دهد که MRP و DRP یک مفهوم و تعریف عملیاتی و کاربردی در رابطه تعریف (just-in-tim) «دقیقآ لحظه ای» را ارائه می کند. DRP ، تغییرات و تحولات مواد را در ورودی، داخل و خارج از شبکه توزیعی طراحی می کند. این سیستم برای اصلاح و بهبود کارآیی و قابلیت دارائی و کالا در شبکه های توزیعی تکمیل شد. اهداف مربوط به آن بهبود کارایی و قابلیت کیفیت تحویل کالا (محصول) به مشتری و حداقل کردن میزان مصرف مواد اولیه و موجودی و بدست آوردن هزینه های توزیع کلی کمتر، بودند.کاربرد اصلی DRP، طراحی میزان تغییرات مواد در شبکه توزیع است. این هدف، طرح ریزی بازسازی و زیرسازی مجدد سفارشات توسط تولیدکننده ها یا مصرف کنندگان را نیز در برمی گیرد. بدین ترتیب زمان صرف شده، متناسب با میزان سفارش و مصرف مشتری اصلاح می شود. بعنوان یک نتیجه DRP تمامی اقدامات و فعالیتهای زیرسازی مجدد را برای بهبود فهرست کالا و موجودی متناسب با سطوح تعریف شده مدیریتی از تمام جهات، درزمینه شبکه توزیع را طراحی و طرح ریزی می کند.

– هدف اولیه از بکارگیری DRP :

هدف اولیه از DRP بدست آوردن فهرست کالا و موجودی متعادل و متوازن در تمامی نقاط و حالتهای مناسب در شبکه است. در محیط لحظه ای کنونی (که دارای تغییرات لحظه ای است) این امر بدان معنی است که می توان بکمک آن پاسخهای سریع، لحظه ای و مناسب را در واکنش به درخواستهای مشتری در فهرست کالا و موجودی و شبکه توزیع اعمال کرد. هرشرکتی را که در نظر بگیرید دارای فعالیتهای تولیدی یا توزیعی است. DRP قادر است کارایی و قابلیت منایع توزیع مواد (خام)، سرمایه گذاری در فهرست کالا و موجودی و سرمایه گذاری کاری (تولیدی) را اصلاح کند.

– ارتباط طرح ریزی توزیع

DRP یک ارتباط (رابط) در یک شرکت است و اطلاعات لازم را برای بخش مدیریت در رابطه با مراحل تولید و فعالیت شرکت که اطلاع از آنها برای اطمینان از عملکرد صحیح تجهیزات در شبکه لازم و ضروری لازم است ارائه می کند، تا بدین ترتیب بتوان به اهداف طرح تجاری دست یافت، زمانی که طرح تجاری بنا به دلیل میزان مواد(اولیه) موجود قابل اجرا و عملی نباشد، اطلاعات DRP و MRP بعنوان ملاک و شاخص در نظر گرفته شده ، بدین ترتیب طراح این امکان را خواهد یافت تا تغییرات و چیدمان مجدد را برای ارائه طرح تجاری مطلوب و اعمال تغییرات تأثیرگذاردرآن انجام دهد.قهرست کالای کلی براساس زنجیر موجودی(supply chain) تهیه می شود و تنها بدین وسیله مدیران می توانستند به تغییرات و رخدادها پاسخ مناسب داده و فرآیند تجاری را بصورت مطلوب ادامه دهند. در گذشته محدوده ها و مرزهای سود بسیار بزرگتر و میزان رقابت کمتر بود همین طور فهرست کالا و موجودی بصورت کلی و گسترده تهیه و مورد استفاده قرار می گرفت. شرایط اقتصادی، رقابت در عرصه جهانی و انتظارات مصرف کنندگان کنونی لزوم بهره گیری از یک سیاست و خط مشی بدون رقابت و تنش را بخوبی تحمیل می کند.

– نگاهی شفاف و دقیق بر توزیع

در رابطه با DRP برای انجام یک فعالیت> سیستم باید قابلیت نظارت و کنترل کلیه تغییرات و تحولات مواد (خام) را در شبکه زنجیر- موجودی داشته باشد. آگاهی از چگونگی تغییرات طرح ریزی شده برای هر واحد ذخیره محصولات (SKJ) امکان تصحیح اطلاعات را برای هدف متناسب با منابع تهیه و تولید فراهم کرده که در نهایت سبب کنترل و تحت نظر داشتن جریان JIT مواد خام یا (محصولات) خواهد شد. این نتایج بصورت قابل توجهی بر کیفیت خدمات به مشتری تأثیرگذار می باشند.

– just in time (دقیقآ مبتنی بر زمان)

اهداف عملکرد مبتنی بر زمان شامل موارد زیر است:

تحویل محصولات طبق برنامه زمانبندی شده با تعداد مورد درخواست و نیاز مشتری ها

تحویل محصولی با کیفیت بالا بدون نیاز به افزایش زمان تولید

تعیین میزان تلفات و ضرر و زیان

بهبود و پیشرفت سودمندی و کارآمدی کارمندان و کارگران

پیشرفت و حرکت مداوم در جهت بهبود و اصلاح (عملیات تولیدی)
مدیریت فهرست کالا و موجودی باید با بهره گیری از طرح ریزی مرحله ای ازمانی که برای یک شرکت انجام شده ، صورت بگیرد تا در نهایت بتوان به اهداف نهایی نائل شد. طرح ریزی نقش مهم و اصلی را در ایجاد مواد اولیه موجود در آینده ای نزدیک برای ادامه تولید ایفا می کند. طرح ریزی بنام MRP در زمینه ساخت و تولید و DRP در زمینه توزیع نامیده می شود. پیش زمینه لازم برای توزیع JIT طرح ریزی مجدد مرحله ای زمانی برای DRP که باید حتمآ موجود باشد. DRP ابزار یا تجهیزات یا مواد اولیه طرح ریزی و بعنوان منبعی مهم و حیاتی برای برآورده کردن نیازها و درخواستهای مشتری محسوب می شود. DRP بهترین فرصت را برای دستیابی به توزیع مبتنی بر برنامه و زمان تعیین شده ، فراهم می کند. بدون DRP فرآیند توزیع باید براساس پاسخ به احتمال تصادفی یا میزان تقاضای مشتریان عمل کند که به هیچ عنوان عملکردی لحظه ای و منطبق بر برنامه زمانبندی شده نخواهد بود.
– نمایش و توضیح منطق DRP :

منطق محاسباتی مربوط به طرح ریزی نیازمندیهای توزیعی بسیار شبیه به چیزی است که در رابطه با طرح ریزی نیازمندیهای مواد اولیه (خام) از آن استفاده می شود. هر دوی آنها دارای داده های ورودی هستند. در MRP ، ورودی ها ، صورتحساب ساختار و اساس محصول با دقتی است که بتواند توازن و تعادل در فهرست کالا و موجودی و برنامه ریزی و زمانبندی تولیدی اصلی را ایجاد کند. در DRP ، ورودیها ساختار شبکه توزیعی هستند که توازن را برای درخواست روزانه یا هفتگی باری هر محصول در هر نقطه ای از شبکه برقرار کند.

– مثال: مثال زیر روش محاسبه DRP و تأکیدها و ضرورتهایی که به طراح گوشزد می شود را بدون کامپیوتر به طراح نشان می دهد، این امر در ابتدای هر مرحله رخ می دهد. طراح نیازی به مداخله در هر مرحله ندارد.

نرم افزار DRP شرایط را با در نظر گرفتن متغیر های مدیریتی و تغییرات زمانبندی ، محاسبه می کند. بعنوان مثال، نرم افزار کامپیوتری از یک قالب و چهارچوب سفارش طراحی شده افقی استفاده می کند. تعداد دوره های طرح ریزی در آینده بدون داشتن شرایط اولیه یا برنامه ریزی و زمانبندی امکان پدیر نیست. اگر برنامه کامپیوتری نیازی به ایجاد تغییرات یا برنامه ریزی و زمانبندی را در چهارچوب افقی تشخیص دهد ، این امر را توسط پیغامی به طراح منتقل می کند. این پیغام بیان می دارد که در شرایط موجود امکان برقراری توازن و تعادل بین موارد مورد نظر وجود ندارد و باید تغییراتی در نقاطی که تشخیص داده شده ، صورت بگیرد. این پیغام در هر توالی و ترتیب پیشروی برنامه تکرار می شود، ترتیب اولویت و تقدم بسیار مهم و حیاتی است زیرا در برخی از نقاط و بخشهای فهرست کالا و موجودی ، تغییرات بسیار حیاتی و ضروری و در برخی دیگر دارای اهمیت چندانی نیستند.

– ساختار شبکه توزیع

شکل 1-20 مدل محصول را به همراه ارتباطات در شبکه توزیع شرکت را نشان می دهد. این شکل بسیار شبیه به صورتحسابهای گرافیکی (ترسیمی) مواد خام است که در MRP استفاده شده اند. فرض برآن است که باقیمانده خروجی های سمت غربی در 2 مراکز توزیع بنامهای DC1 و DC2 بکارگرفته شوند. DC1 تغذیه ناحیه غربی را تأمین می کند و DC2 تغذیه ناحیه جنوب غربی را تأمین می کند. خروجی های باقیمانده از بخش جنوب شرقی توسط DC3 مصرف و DC4 تغذیه جنوبی ترین بخش را برعهده دارد. با فرض اینکه DC1 و DC2 از مراکز توزیع ناحیه غربی بنام RDC10 تغذیه شوند و DC3 و DC4 از مراکز توزیع شرقی بنام RDC20 تغذیه شوند، این چهارچوب طراحی شده است.

فرض برآن است که 2 مراکز توزیع منطقه ای توسط تولید کنندگان و توزیع کنندگان اولیه (اصلی) زیادی پشتیبانی شوند. برای ساده سازی این مثال تنها سیاستهای کاری مربوط به یک محصول Y را توضیح می دهیم. محصول Y توسط یک شرکت تولید شده است، این شرکت مبدأ و محل تولید اصلی این محصول نامیده می شود ، پس از آن این محصول بوسیله DRP و از طریق RDC10 و RDC20 توزیع می شود.

– محاسبات DRP:

مثالهایی که از DRP در این فصل مورد استفاده قرار گرفتند براساس دوره زمانی هفته ای طراحی شده بودند. هر نوع طراحی دوره ای دیگری نظیر روزانه یا ساعتی نیز می تواند انتخاب شود. اما غالبآ از نظر کاربردی دروه هفتگی استفاده می شود. برای این دوره نیز باید دوره هایی خاص در درون آن تعریف شوند. دوره های اولیه ممکن است چند روز باشد و پس از آن چند هفته ، سپس ماهانه یا در نهایت دوره های 3 ماهه تعریف شوند. سیستم ممکن است براساس دوره های تعریف شده عمل نکند و تنها منطبق بر ستونها و ترتیب توالی ثبت داده ها ، رفتار کند. محور افقی زمان متناسب با توانمندی واکنش و عکس العمل به شبکه تولیدی ، پیش می رود. انتخاب 8 هفته ای یک نمونه عادی برای برنامه ریزی و بررسی سیستم است.

جدول 1-20 یک طرح زمانی مرحله ای را برای محصول Y نشان می دهد. DC1 مسیرهای متعددی را بهمراه محصولات متعدد دنبال کرده ، DC1 بعنوان یک طرح DRP برای هر محصول که باید توزیع شود شناخته و بکار گرفته می شود. طرح DRP میان تقاضا را از یک هفته تا هفته آینده نشان می دهد برنامه ریزی متناسب با زمان است ، بدین ترتیب توازن و تعادل در رابطه با تولید متناسب تقاضا انجام می شود. برای این مثال ، میزان تقاضاهای تعدیل شده از کل خروجی ها برابر با 10 واحد برای محصول Y در هفته جاری ، ارائه شده اند. 10 واحد در هفته 2 ، 20 واحد در هفته 3 و به همین ترتیب. جدول نشان می دهد که در فهرست کالای موجودی DC1 ، 50 واحد از محصول Y وجود دارد. همین طور نشان می دهد که 10 واحد برای انتقال در هفته جاری بسته بندی شده اند و تا پایان هفته 40 واحد از انبار ترخیص و به مقصد ارسال می شوند. 10 واحد در هفته 2 انتقال خواهند یافت و 20 واحد نیز در هفته 3 . در انتهای هفته سوم 10 واحد خارج شده و این بدان معنی است که هفته چهارم ، 10 واحد موجودی داریم.

جدول 1-20 صفحه 6-20

ثبت داده های در جدول 2-20 برای نشان دادن (میزان دستیابی) به اهداف صورت می گیرد. نرم افزازهای کنونی بصورت اتوماتیک میزان سفارشات را طرح ریزی و چندین دوره زمانی جلوتر را برای شرکت برنامه ریزی می کنند. ردیف سفارش طراحی شده« plenned order » به وضوح و بصورت دقیق نتایج DRP ثبت شده را بصورت یک پرونده طرح ریزی ارائه می کند. این بخش نشان می دهد که در هفته چهارم از شروع برنامه ریزی ، 10 واحد از محصول مورد نظر موجودی خواهیم داشت. این امر با استناد به 30 واحد درخواست مشتریان است که برای آنها ارسال شده است. در هفته پنجم توازن تا 30 کاهش می یابد. ترازهای منفی به همین ترتیب ادامه می یابند تا زمانی که در سیستم تصمیم به اصلاح و تصحیح گرفته شود. این تصمیم باید متناسب با میزان تولید، موجودی ، مسائل مالی ، حمل ونقل ، زمانبندی تحویل کالا به مشتری و عوامل بسیار دیگر صورت بگیرد.

جدول2-20 صفحه6-20

جدول 3-20 مروری بر جدول 2-20 است که نشان می دهد طراح از میزان 30 سفارش درهفته سوم وارد عمل شده و در فرآیند دخالت کرده است ، این امر دقیقآ از هفته 4 در DC1 رخ داده که سبب حذف تراز منفی ایجاد شده قبل از این مرحله شده است . این حالتهای گذرا بسیار متفاوت و متنوع هستند. در مرحله ای از زمان برخی از داده ها به میزان حداکثر خود می رسند این در حالی است که پایگاه داده مربوط به طراحی اولیه این مقادیر بصورت ثبت شده ، موجود بوده و حفظ می شوند. مقادیر مربوط به ستون داده های گذشته (past-due) مربوط به مواد (اولیه) در طی دوره گشته و توسط مرکز توزیع دریافت و جمع آوری نشده اند در این حالت تقدم طرح ریزی مجدد و اصلاح دوباره ، با فهرست و لیست داده های جاری است. وقتی درخواستی فراتر از میزان مورد پیش بینی دریافت شده و منابع موجود برای پاسخگوئی به آن کافی نباشند، توازن بهم خورده و میزان ذخائر مربوط به آینده دچار کاهش می شود. علاوه بر آن سفارشات جاری نیز دچار تاخیر می شوند. جدول 3-20 بازنگری دقیق تری را صورت داده و نشان می دهد طرح جاری برای DC1 که پس از دریافت سفارشات باقیمانده در طرح ریزی افقی اعمال شده براساس طرح ریزی محدد و دقیقآ مبتنی بر زمان (تحویل کالا) ارائه شده است

جدول 3-20 صفحه 7-20

جدول 4-20 طرح توزیع را برای DC2 نشان می دهد که خروجی های باقیمانده مشابهی همانند آنچه برای DC1 بکار گرفته شده ، استفاده شده اند با این تفاوت که از نظر منطقه جغرافیایی اختلافاتی وجود دارد. این جدول نشان می دهد که DC2 دارای 10 واحد از محصول Y بصورت موجود ، این در حالی است که در هفته گذشته میزان سفارش به 20 واحد افزایش یافته ، البته این جهش یک تغییر گذرا بوده و زمانبندی و برنامه ریزی در مورد DC2 برای هفته جاری انجام شده است. 10 واحد علاوه بر 20 واحد قبلی و 5 واحد افزایش گذرا که جمعآ 23 واحد بوده در انتهای هفته جاری بعنوان ذخیره در انبار نگهداری می شود. تقاضاهای بیشتر را می توان با برنامه ریزی در هفته دوم تا 40 واحد و 50 واحد برای هفته چهارم پاسخگو بود. تقریبآ همه نرم افزارهایی که امروزه بکار گرفته می شوند ، ترازهای منفی را می توانند در هر دوره زمانی تصحیح کنند. برای دسترسی به اهداف مورد نظر در این مثال تنها از نظر منطق DRP استفاده شده است. در مرحله بعدی بحث در رابطه با چگونگی ارتباط بهتر توسط نرم افزار کامپیوتری انجام می شود.

– در مراکز توزیع کنونی، DC3 و DC4 مربوط به مراکز توزیع غربی هستند.

جدول 4-20 صفحه 7-20

جدول 5-20 تغذیه هجده DC3 را نشان می دهد که در آن 10 واحد ایمنی بصورت ذخیره شده است ، این مقدار به جز میزان تقاضای ثابت است. میزان انتقال کالا باید در حداکثر مقدار 20 واحد طراحی شود، حتی DC3 که دارای کمترین درآمد برحسب دلار است دارای زمان مختص به خود است. این مقادیر در طی بازسازی مجدد چرخه بصورت هفتگی اعمال می شوند.

جدول 5-20 صفحه 8-20

جدول 6-20 میزان تقاضا را با دوره فصلی در DC4 نشان می دهد. به این نکته توجه کنید که مقادیر طرح بصورت طبیعی از DRP و از تغییرات مقادیر مربوط به تغییرات تقاضا بدست آمده اند. این امر در کل زنجیر در حال توازن با تقاضا اعمال می شود، بدین ترتیب مقادیر و داده های لازم در رابطه با محل کارخانه در طی زمانبندی و برنامه ریزی تولید اصلی بدست می آیند.

جدول 6-20 صفحه 8-20

– مراکز توزیع منطقه ای :

2 مراکز توزیع غربی که توسط مرکز توزیع منطقه ای تغذیه می شوند را RDC10 می نامند. جدول 7-20 میزان سفارشات طراحی شده برای DC1 و DC2 برای کلیه تقاضاها برحسب RDC10 را نشان می دهد. جدول 8-20 را ملاحظه کنید که در آن سیاست ساخت و تولید بدون هیج امنیتی در ذخیره RDC10 اعمال شده ، میزان ذخیره با ایمنی بالا تنها برای سیاستهای تولیدی در مقیاس بالا در نظر گرفته می شوند.

جدول 7-20 و 8-20 صفحه 9-20

– تقاضای مربوط به مراکز توزیع منطقه ای

تقاضای مربوط به مراکز توزیع منطقه ای ، RDC10 و RDC20 توسط انبار اصلی تأمین می شوند در رابطه با پیش بینی تقاضاهای مربوط به آینده ، داده ها در جدول 9-20 داده شده اند. تقاضاهای انبار اصلی مرتبط با فعالیتها و عملیاتهای تولیدی و تأمین نیاز در رابطه با برنامه ریزی تولیدی اصلی می باشند. توجه کنید که MPC در هفته 6 بر اساس 650 انتقال به انبار اصلی در نظر گرفته شده است. این میزان سفارش از آنجایی ناشی می شود که در طرح در حین طراحی در مورد RDC10 و RDC20 کمی اضافه تر و دست بالا در نظر گرفته است. در حین پیش بینی DC ها برای هفته های 7 و 8 در طراحی افقی ، MPS برای برقراری توازن تولید با تقاضا تنظیم خواهد شد. این مثال نشان می دهد که چگونه DRP بصورت تصادفی ، درخواستهای مربوط به کلیه مشتریان را در رابطه با مراکز توزیع بکار می گیرد. این داده ها حتی فراتر از آن میزان تقاضای تصادفی را در حالت زمانی مرحله ای ، برنامه ریزی و تقاضای مستقل را ارائه می کند.

در اصل ، شبکه می تواند دارای تعدادی مراکز توزیع اولیه و ثانویه باشد که به یکدیگر گره خورده اند. ملاحضات و بررسیها به گونه ای انچام می شوند که توازن و تعادل همه جانبه بر سیستم حاکم شود ، چه از نظر خدمات پس از فروش به مشتریان ، فهرستهای کالا و موجودی و هزینه های پردازش اطلاعات.

جدول 9-20 صفحه 10-20

– نقش طراح

در هر سیستمی نظیر DRP، فردی باید بعنوان ناظر که توانمندی تحلیل را داشته باشد و تصمیمات درست را در شرایط سخت بگیرد ، مورد استفاده قرار بگیرد. در حالت DRP که نقش طراح بسیار ویژه و حساس است. وظیفه طراح ، بهبود و اصلاح کارآیی سیستم DRP است.

– قضاوت و تصمیم گیری طراح :

در رابطه با DRP برای مراکز غربی ، تقاضاهای مربوط به مراکز توزیعی چنانکه در ثبت طراحی و طرح ریزی DRP برای DC3 نشان داده شده اند، داده های ثبت شده DRP برای تقاضای دوره ای فصلی برای DC4 توسط RDC20 به کار گرفته شده اند و در جدول 10-20 نشان داده شده اند. توجه کنید که طراح بیش از آنچه لازم بوده وارد جزئیات در هفته 6 شده است. این امر نشان می دهد که طراح سعی دارد قضاوت صحیح و تصمیم گیری مناسب را در انتهای طرح ریزی افقی انجام دهد. طراح تصمیم می گیرد که تقاضاهای مربوط به 100 مورد را در هفته 5 و 6 تعیین کند و بدنبال آن میزان تقاضا ها برای هفته 7 و 8 را تغییر می کند. در اولین مرحله تلاش برآن است که تا پایان مسیر افقی ادامه یابد. نکته قابل توجه آن است که سفارشات طراحی شده تنها برای برخی از هفته ها نیست . DRP داده های پیش بینی و بروز سازی شده را در سیستم DRP وارد می کند . طراحی مجدد با خروج این داده ها از سیستم صورت می گیرد، مسیر تغییرات و اصلاحات به گونه ای است که میزان وابستگی به نتایج مقایسه ای پیش بینی شده ، کمتر و کمتر شود. در دوره زمانی 1 ، طراح تنها بعنوان طراح نحوه توزیع عمل کرده ، MPS ساخت و تولید ، امکان به واقعیت پیوستن پیش بینی ها را از مبنای صفر بررسی می کند.

جدول 10-20 صفحه 11-20

– نقش تغییرات طراح :

نرم افزار طرح ریزی مرحله ای زمانی MR/DRP بصورت مداوم برای اصلاح و تکمیل نتایج نسبت به حالتهای اولیه در اواسط دهه1960 (MRP) و اواسط دهه (DRP)1970 مورد استفاده قرار گرفته است. اصلاحات نرم افزاری بصورت مستقیم در این جهت صورت گرفته اند که توانایی محاسباتی نرم افزار را برای کل فرآیند افزایش داده و بتوانند مثلآ میزان سفارشات توسط محاسبات نرم افزاری با دقت بالا تعیین کند. بدین ترتیب شناسائی حالتهای غیر معمول در طی برخی دوره ها آسانتر می شود. این نرم افزرا قادر است ضمن محاسبه ، عملیات بررسی و تست نتایج را برای یک سری از شرایط مختلف که توسط طراح و متخصص نرم افزار برای آن فهرست شده اند ، انجام دهد. این مثال دقیقآ در این رابطه بحث می کند که DRP یک تکنیک طراحی است که در آن سیستم مدیریتی بر اساس اطلاعات تأئید شده که دائمآ از طرف طراحان بررسی و نظارت می شوند ، مورد محاسبه و تحلیل قرار می گیرد. در این حالت DRP یک سیستم مدیریتی است و نه یک سیستم کامپیوتری.

– گزارشات و نتایج مورد انتظار

جدول 11-20 یک نمونه عمومی و عادی از پیامهای مورد انتظار را با رعایت تقدم و اولویت نشان می دهد. این گزارشات بر اساس اولویتی که از قبل تعیین شده است ، طبقه بندی می شوند. بالاترین تقدم مربوط به موردی است که دارای بیشترین اهمیت است. در این حالت طراح باید با مرور یک SKU که میزان موجودی انبار را متناسب با حالت گذرا نشان داده و عملکرد صحیح را بیان می کند، تصمیم گیری کند ، طراح در مرحله اولیه باید در SKU به دنبال اولین محلی باشد که توازن برقرار شده است. وقتی طراح پیامها را از لیست تقدم فراخوانی می کند تمامی پیامهای موجود در یک لحظه از فهرست مربوطه فراخوانی می شوند و در اختیار طراح قرار می گیرند. بدین ترتیب طراح می تواند تمامی مشکلاتی که توسط کامپیوتر تشخیص داده شده را ملاحظه و در طراحی فردی خود، تجدید نظر کند، پس از بازنگری پیامها و انجام اصلاحات توسط طراح ، طراح به گونه ای عمل می کند که پیامها را یک پس از دیگری حذف کند ، این اقدامات در تاریخچه و اسناد نرم افزار باقیمانده تا در صورت لزوم در مراحل بعدی بروزسازی از آنها استفاده کند.

جدول 11-20 صفحه 12-20

– نقش کنونی طراحان DRP:

نقش یک طراح در حال حاضر بسیار مهم و تعیین کننده است زیرا اطلاعات جدی و مهم را در بسته های نرم افزاری MRP/DRP ایجاد کند. نقش طراح در اصل یک کنترل کننده است. این اطلاعات او سبب می شود تا اشکالات در سیستم شناخته شده و از بروز مجدد آنها جلوگیری شود. با رفع این ایرادات فضای اضافی برای محاسبات عملیات های گوناگون از بسیار ساده تا پیچیده فراهم می شود. در نتیجه زمان مورد نیاز نیز بشدت کاهش می یابد. بدین ترتیب با یک پیام 30 ثانیه ای صوتی می توان کلیه پیامهای نوشتاری را حذف کرد. همین طور عملکرد کامپیوتر را در بخشهای پیش بینی و طراحی مبتنی بر نیازمندیهای مرحله ای زمانی بهبود بخشید.

– متغیرهای طرح ریزی :

نکاتی که طراح باید مورد توجه قرار دهد بشرح زیر هستند :

انتخاب ابعاد الگوریتم

انتخاب میزان ایمنی و امنیت موجودی

تنظیم و تعیین متغیر ایمنی موجودی

الگــــــوریتم مبتنی بر زمان

تنظیم مؤلفه مبتنی بر زمان

تخصیص یک شناسه به فهرست کالا و موجودی مناسب (ABC)

انتخاب الگوریتم پیش بیـــنی

تنظیم و تعیین متغیر پیش بینی
– پایه و مبنای DRP :
DRP بر روی 3 اصل پایه ای و اصولی استوار است که MRP نیز بر اساس آنها عمل می کند. در MRP آنها صورتحساب مواد خام ، کالا و موجودی صحیح و دقیق و برنامه ریزی مبتنی بر واقعیت تولیدی در DRP آنها صورتحساب شبکه توزیع ، فهرستهای کالا و موجودی و پیش بینی های واقعی در رابطه با میزان تقاضاها.

– خصوصیات و ویژگیهای بنیادین DRP :

شکل 1-20 ماهیت شبکه های توزیعی را نشان می دهد. نتایج منطبق بر زمان دارای بهترین مقادیر هستند ، ماهیت جغرافیایی شبکه های توزیعی و هزینه های حمل و نقل معمولآ در جابجــایی و انتقال مواد ، ناچیز محسوب می شوند. ارتباط بین نقاط توزیع شبیه بـه روابط جزء- والد (component-parent) است که در کل شبکه ساخت یافته اعمال شده است. مثال نشان دهنده منبع و ارتباطات توزیعی است. صورتحساب مواد بصورت اختلاف بین والدها و اجزاء ارائه شده است تا بدین ترتیب ارتباط برای هر واحد نگهداری محصول (SKU) تعریف شود، این بدان معنی است که منبع اولیه باید در هر مرحله بعنوان جزئی از شبکه توزیع تعریف شود. منابع متغیر ممکن است توسط سطوح فرعی کنترل و اداره شوند و یا آنکه با استفاده از چندین منبع موجود اداره شوند. تفکیک مطلوب نیازمندیها تا پائین ترین مرحله و پس از آن شروع مرحله بعدی بدین ترتیب صورت می گیرد. این امر می تواند بصورت بسیار مشابه با آنچه در فهرستهای طرح ریزی در سیستم های MRP استفاده شد بکار گرفته شود.

– نیاز به فهرستهای کالا و موجودی دقیق و صحیح :

واضح است که فهرستهای موجودی صحیح برای DRP همانند MRP دارای جایگاه کلیدی هستند و تکنیکهای مشابهی برای ارائه و نگهداری آنها با دقت بالا وجود دارند.

– تقاضای مستقل از توزیع :

مثال چگونگی ساختار توزیعی را می تواند تشریح کند که همانند روش ساختار تولید برای صورتحساب مواد اولیه است. این امر نشان می دهد که فهرست مواد می تواند در داخل شبکه توزیع گسترش یابد. شروع با نقطه توزیع نهایی است و ذخیره در بالاترین سطح نگهداشته می شود، به گونه ای که در پایان توزیع در همه نقاط متقاضی میزان موجودی به حداقل مقدار خود برسد. سطح پایین تر بصورت سطوح فرعی تا رسیدن به نقطه نهایی تعریف می شود ، این ساختار تولید ، شبکه توزیع را برای هر جزء ویژه تعریف و صورتحساب توزیع آن را برای ومواد (اولیه آن) تهیه می کند. این ساختار تولیدی جدید روشی را برای پشت سرهم چیدن نیازمندیها و بازگشت به نقاط و تولید (مجدد) ارائه می کند.

– توزیع طرح ریزی مرحله ای زمانی

تکنیکهای طرح ریزی زمانی مرحله ای (MRP/DRP) بسیار موثرتر از هر روش دیگری هستند. در مراحل اولیه در سیستم های طرح ریزی ساخت و تولید برای توزیع ، لازم است تا وابستگی به نقاط تعیین شود. در شبکه های توزیع بزرگتر توافق بر آن است که میزان تقاضا نقاط توزیع بصورت فردی بعنوان مقدار اولیه در نظر گرفته شود. بدین ترتیب میزان پاسخهای تصادفی غیرقابل انتظار چندان زیاد نخواهد بود. تجربه نشان داده در شبکه های بزرگتر میزان تقاضا نسبت به مقدار مورد انتظار کمی کمتر است. همین طور در حجم بزرگتر در حالت بروز رخدادهای غیر قابل انتظار DRP از اهمیت بیشتری برخوردار بوده و می تواند میزان تقاضا را تقویت کند. در صورت تغییرات مطلوب تقاضا باید نیازمندیها متناسب با زمان در دسترس تعدیل شوند موثرترین روش برای جبران تغییرات نامطلوب در تقاضا ، تغییر در فرآیند DRP است.

بررسیها در زمینه سازماندهی شبکه های توزیع و ماهیت تقاضا ما را به این جمع بندی رسانده که روش طرح ریزی مرحله ای زمانی هم عملی و کاربردی و هم در شبکه توزیع ضروری است. بنابراین DRP در نقطه شروع برای کنترل ساخت و تولید یک شرکت شامل توزیع و ساخت و تولید است. DRP بعنوان یک مجموعه دقیق و صحیح از تقاضاهای مستقل برای تولید مطلوب طبق برنامه ریزی و زمانبندی مورد استفاده قرار می گیرد.

– تکنیکهای مرتبط با DRP :

تا کنون بحث در رابطه با منطق کلی و اهداف DRP بود. در بخش بعدی در رابطه با تکنیکهای ویژه و ملاحظات بکار رفته در سیستم بحث می کنیم.

– مدیریت تقاضا و پیشرفت و تکامل پیش بینی ها :

بدلیل توانمندی خود اصلاحی طرح ریزی زمانی مرحله ای ، دقت پیش بینی تقاضا چنانکه برای سیستم های دیگر نقش حیاتی دارد و در اینجا نقش حیاتی ندارد. بسیاری از مردم بر این باورند که پیش بینی دقیق و صحیح از تقاضا در طرح ریزی زمانی مرحله ای بیش از سایر سیستم ها لازم و ضروری است. اما تجربه نشان داده که چنین نیست. بروز سازی مداوم به DRP این امکان را داده تا مدلهای پیش بینی ساده ای و ریاضی ساده ای را در این رابطه بکار بگیرد. نیاز به دقت کمتر در پیش بینی نتیجه توانمندی موجود در طرح ریزی زمانی مرحله ای است که دائمآ ذخائر لازم از محصولات را تعیین می کند. بنابراین اگر یک SKU فراتر از میزان درخواست برنامه ریزی شده دریافت شود، طرح جدید میزان جایگزینی مناسب را بلافاصله تعیین می کند، در صورتی که میزان ذخائر فراتر از حد انتظار باشد در انجام تغییرا ت در تقاضا ، تأخیر ایجاد می شود. توانایی پاسخگوئی به نیازهای گوناگون مصرف کننده و شناسائی چرخه توزیع DRP با طرح ریزی زمانی مرحله ای سبب شده تا آن را بعنوان یک سیستم کششی (انعطاف پذیر) بشناسند. برخی از رقبا بر روی ایده ها و تفکرات طرح ریزی مرکزی DRP متمرکز شده و DRP را یک سیستــم push می نامند. بنابراین DRP متناسب با شرایــط یک سیستـمpush pull است. یک فوریت مهم و کلیدی DRPII و MRPII هماهنگی با طرحهای ساخت یافته ای است که با تمامی اهداف و کاربردهای تجاری مورد نظر همزمان شده اند. فرآیند طرح ریزی تقاضا بصورت کاهشی (down word) ابزاری را برای جمع آوری تقاضای طرح ریزی شده متناسب با اهداف تجاری فراهم می کند. مدیریت تقاضا که در شکل 2-20 نشان داده شده نمونه ای از ارتباطات سطوح طرح ریزی مربوط به طرحهای تجاری برای واحدهای ذخیره کننده محصولات است. رابطه pyramid این ایده مربوط به سطوح چند گانه طرح ریزی و پیش بینی را گسترش می دهد. در این طرح بیان می شود که هر سطح از طرح ریزی یا پیش بینی توسط محدوده ها و نواحی خاصی احاطه شده است که این نواحی توسط سطوح بالایی تعیین می شوند.

جدول صفحه 15-20

– پیشرفت و تکمیل توانمندی ها و قابلیت ها

نیاز به بکارگیری قضاوت و اظهار نظر مدیریت از آنجا سرچشمه می گیرد که در تمامی سطوح فرآیند مدیریت تقاضا برقرار است. یک سیستم مدیریت تقاضا نیاز به تشکیل برای پاسخگوئی به تقاضای محاسبه شده (درآن سطح) دارد. این قضاوتها و اظهارنظرها توسط تعدادی از تکنیکهای مربوطه صورت می گیرد. در نتیجه سیستم مدیریت تقاضا در DRP بکار گرفته شده تا تعدادی از روشهای قابل اعمال در طرح ریزی تقاضا را برای این بخش ارائه کند.

– نمایش بکارگیری و اجرای پیش بینی :

نمایش تقاضای طرح ریزی شامل تکنیکهای تنظیم پیشرفته است که توسط متخصصان کنترل کیفیت ارائه شده اند. نمایش تقاضا طرح ریزی شده باید به 2 روش مورد ارزیابی و سنجش قرار بگیرد:

این نمایش باید تعیین کند که اگر خطائی رخ داد میزان تقاضای طرح ریزی شده حداکثر خواهد شد یا حداقل.

دقت و صحت مطلوب در رابطه با خطاهای تک دوره ای باید در نظر گرفته شود.
اگر میزان خطا در حد قابل قبول بود آنگاه قضاوت کلی در رابطه با تقاضای طرح ریزی شده که باید بصورت افزایشی یا کاهشی (upword or downword) باشد صورت گرفته و اصلاحات لازم بعمل می آیند. دقت مطلوب برای خطای تک نقطه ای نیازمند تجزیه و تحلیل بیشتر است. دو حالت در این رابطه ممکن است رخ دهد که تجزیه و تحلیل باید آنها را و علل آنها در نظر داشته باشد. درحالت اول باید تعیین کند اگر spike سبب شود تقاضا از میزان برنامه ریزی شده تغییر کند و نتایج آماری بشدت کاهش یابند، علت و سبب اصلی چه چیزی بوده است. دوم اینکه اگر اثر extrinsic بر تقاضا اثر شدید داشته باشد، نیازمندیهای تقاضا چگونه تغییر می کنند. تقاضای طرح ریزی شده برای آینده نباید در طی کارکرد واقعی در محدوده مجاز ، تغییری داشته باشد. محدوده مجاز با در نظر گرفتن خدمات مورد انتظار و میزان پرداختی تعیین می شود. هر SKU نمایش داده شده و در یک دوره زمانی مطلوب از نظر کارآیی ارزیابی می شود که عمومآ 1 سال است.
– انتخاب تاریخچه و سابقه تقاضا

سابقه تقاضا باید در همان سطح بهمراه جزئیات مربوط به طرح نگهداری شود. سوابق باید اطلاعات کاربردی واقعی را ارائه کنند. سوابق مربوط به پیش بینی های تقاضا مربوط به حداقل 3 دوره (قبل) باید نگهداری شوند، معمولآ تا 3 سال قبل نگهداری می شوند.

– توانمندی دنبال کردن SKU های انفرادی :

تقاضا برای موارد فردی اغلب تغییراتی را در الگوهای رفتاری مستقل ایجاد می کند. یک سیستم مدیریت تقاضا نیازمند آن است که یک تقاضای طراحی شده را بر حسب موارد انفرادی تنظیم کند. وقتی این امر رخ داد می توان اصلاحات مطلوب را در تقاضای طراحی شده انجام داد تا نیازمندیها در عملیات مربوطه منعکس شوند. بالاترین سطح برای این موارد برنامه ریزی و زمانبندی اصلی برای DRP است. تکنیک مدیریت تقاضای pyramid ما را قادر می سازد تا داده ها مستقیمآ از طرح تجاری و فروش شرکت استخراج کنیم ، همانند آنچه در محیط MRP وجود دارد.

– طرح ریزی ذخیزه

منطق ذخیره از منطق طرح ریزی مرحله ای زمانی استاندارد استفاده می کند با این تفاوت که زمانهای گذرا به شبکه توزیع و صورتحساب مواد (اولیه) مرتبط می شود. این منطق از انتقال استاندارد و مقادیر موجودی برای طراحی حمل و نقل متناسب با طراحی افقی برای هر موردی متوازن با مقادیر موجود در شبکه توزیع است، به جز انتقال گذرا 1152 واحد طی 9 روز. پیامهایی که توسط کامپیوتر صادر می شوند، بیانگر: اگر هر فهرست کالا در حال گذرا بیش از 5 روزکاری به طول بیانجامد، دریافت نخواهد شد است. مواد ممکن است تحویل شده اند اما به دفاتر ثبت DC وارد نشده اند.

جدول 12-20 صفحه 17-20

و یا محموله گم شده است. به هر دلیل ، مسئولیت طراح واکنش صحیح و مناسب در این حالت است. جدول 13-20 «گزارش طراحی فهرست کالا و موجودی B» نشان می دهد که اکنون هفته 4 است و نسبت به گذشته دریافتی داشته اند که این امر توسط طراح در مرکز توزیع DC0243 ثبت شده و جزو ذخائر هفته 4 محسوب شده است ، نرم افزار کامپیوتری طراح را آگاه می سازد که طرح ریزی بصورت افقی بوده است و دارای 6 دوره زمانی است. و بصورت غیرطبیعی میزان تقاضا از آنچه پیش بینی شده ، بیشتر است. این امر بدلیل تاثیر متغیرهای مدیریتی DRP است کامپیوتر نمی تواند یک سفارش را ایجاد کند ، بهمین دلیل طراح باید بلافاصله اصلاحات لازم را بعمل آورد. این امر به سادگی طراحی انتقال موجودی انبار است. در این مرحله طراح متناسب با تغییرات تقاضای مشتری و هزینه های نقل و انتقال دررابطه با برنامه ریزی برای آینده تصمیم می گیرد.

جدول 13-20 صفحه 18-20

جدول 14-20 «گزارش طراحی فهرست کالا و موجودیC» وضعیتی مشابه 4 هفته قبل را برای SKU نشان می دهد. طراح اکنون پیامهایی را دریافت می کند که در صورت طرح ریزی و «رفع نواقص» فهرست کالا و موجودی به بالاترین سطح خود یعنی همانند هفته 2 می رسد. بدلیل انتشار متغیرهای DRP کامپیوتر امکان تغییرات را در چهارچوب تعریف شده ندارد و طرح باید با توجه به نکات و داده های ارائه شده عملکرد صحیح را انجام دهد. این امر می تواند به سادگی تأخیر انداختن در ارسال محموله به شرکت دیگر یا شناخت مشتریان ارزشمند و مهم تر طی 2 هفته گذشته باشد این داده ها با مقایسه اطلاعات ثبت شده طی هفته های گذشته براحتی قابل کسب هستند. میزان کارآمدی و سودمندی طراح با استفاده از کامپیوتر افزایش می یابد و بدین ترتیب می تواند تغییرات مؤثر و مطلوبی را در نقل و انتقالات ایجاد کند. تنها در یک مورد طراح مسئول بیش از 25000SKU بوده که طی مدت زمان کمتر از 25 درصد زمان مجاز باید تصمیمات صحیح را در رابطه با آنها اتخاذ می کرده است.

جدول 14-20 صفحه 20-20

– PARETO در DRP :

جدول 15-20 نحوه استفاده از ایده paretoABC را برای شناسایی ارتباط بین مراکز توزیع و SKU ها نشان می دهد . شبکه یک مقدار به کلاس pareto اختصاص داده که برای هر شبکه توزیع و هر مورد این مقدار یک عدد است. در این رابطه می توان از مقادیر نقل و انتقال استاندارد استفاده کرد. تخصیص این داده ها و مقادیر طراح را قادر می سازد تا سیستم MRP/DRP را به گونه ای تنظیم و تعیین کند که بیشترین درصد طرح ریزی SKU بدون نیاز به دخالت او حاصل شود.

جدول15-20 صفحه21-20

– بکارگیری اقدامات تجاری ویژه

اقدامات تجاری ویژه به 2 عنوان اصلی تقسیم می شوند. اقدامات promotional ویژه یا تغییرات در محل مشتری. هر دوی آنها را می توان بصورت مؤثر توسط یک DRP اداره کرد. اقدامات promotional می تواند بهمراه توانمندی های فردی به کار گرفته شوند. یک مشتری که به محل جدیدی نقل مکان می کند می تواند توسط تجربه قبلی خود و توانمندی های خود میزان تقاضاها را برای یک موقعیت DC تعیین کند. طراحی که مستقیمآ بادر ارتباط است می تواند نقش عمده ای در تعیین دقیق و مناسب تقاضای او داشته باشد. با استفاده از تقاضای مناسب پیش بینی مطلوب برای یک دوره جدید صورت می گیرد.

– تخصیص و بکارگیری کنترل و طرح ریزی :

روش تخصیص در فهرست کالا برای مراکز ذخیره و مواد اولیه در کلیه نقاط توزیع در پاسخ به تقاضای واقعی بکارگرفته شده است. این امر می تواند برنامه ریزان و طراحان مواد تولیدی صورت بگیرد. در ابتدا DRP بدون در نظر گرفتن میزان استاندارد حمل و نقل اجرا شده اگر فهرست کالا بتواند در سطح قابل قبول مراکز توزیع باقی بماند ، فرآیند ادامه می یابد ، در غیراینصورت نیاز به تلاش بیشتری است. اگر بتوانید فهرست کالا در سطح مطلوب نگهدارید، نیازی به تلاش بیشتر نیست اگر نتوانستید فهرست کالا را در هیچ سطحی نگهدارید اصلاحات لازم را در حمل و نقل اعمال کنید ، پس از آن محاسبات DRP با در نظر گرفتن تأثیرات مواد اولیه انجام دهید. تجربه نشان داده است که مقدار نقل و انتقال در ابعاد زیاد، حتما همراه با 2 روز مشکل و مسأله است که در حدود 75 مورد این مسأله پیش می آید. ذخیره تنها در 15 درصد موارد رخ می دهد و نقل و انتقال سریعتر تنها در 7 درصد موارد رخ می دهد. اگر منبع ساخت و تولید نتواند توازن بین تولید و تقاضا را برقرار کند، باید بخش مدیریت دخالت کرده و تولید کنندگان دیگری را نیز به کمک بگیرند. نیاز به در نظر گرفتن یک محل برای ذخیره کردن موجودی شرکت امری ضروری است. در شرکت دارای سیستم تقاضای افقی این محل بصورت یک سیستم گسترده در نظر گرفته می شود.

– یکپارچه کردن DRP با دیگر طرح ریزی ها :

DRP با دیگر طرح های تولیدی در 2 سطح بصورت یکپارچه در می آید: اول در سطح طراحی اصلی ، DRP میزان تقاضای محصول متناسب با فروش و طرح ریزی عملیاتها را تعیین می کند. دوم در سطح برنامه ریزی تولیدی اصلی ،DRP سفارشات طرح ریزی شده ویژه را برای تحویل دو شبکه توزیع وارد می کند. این تحویلها معمولآ از طرف تولیدکننده به سمت انبار یا مرکز توزیع صورت می گیرد.

– طرح ریزی عملیاتها و فروشها

DRP با طرح ریزی عملیاتها و فروشها به 2 روش بصورت یکپارچه در می آید که متناسب با عوامل محدودکننده است وقتی تولید کننده از نظر ظرفیت تولید محدود می شود ، فرآیند S&OP میزان تقاضای پیش بینی شده را با ظرفیت تولیدی مقایسه می کند اگر ظرفیت نتواند پاسخگوی تقاضا باشد طرح فروش متناسب با ظرفیت تولیدی تصحیح می شود. اگر هماهنگی با ظرفیت وجود داشته باشد ، طرحهای مدیریتی بسرعت اصلاح می شوند. اگر تولید توسط مواد اولیه محدود شود از طرح ریزی نیازمندیهای ظرفیتی (CRP) استفاده می شود تا بدین ترتیب ظرفیت تولیدی لاز م تعیین شود. در وضعیتی که مواد اولیه تعیین کننده تولید هستند ، فهرست کالا متناسب با مواد اولیه تهیه می شود. بنابراین در نهایت باید توازن و تعادل بین ظرفیت و فهرست کالا و موجودی برقرار شود و این توازن نباید متغیر باشد.

– زمانبندی و برنامه ریزی تولیدی اصلی (MPS):

نقل و انتقالات طراحی شده براساس تقاضاهای تولید کننده بصوت نیازمندیهای لازم برای شبکه توزیع تعریف شده اند. جدول 16-20 نمونه ای از چگونگی نقل و انتقالات است که در آن ورودی به برنامه ریزی تولید اصلی ، نقل و انتقالات طرح ریزی شده است . اگر هیچ محدودیتی در رابطه با ظرفیت وجود نداشته باشد ، تقاضاهای طراحی شده می توانند مستقیمآ توسط برنامه ریزی تولید اصلی پاسخگوئی شوند، اگر محدودیتی وجود داشته باشد ، برنامه ریز اصلی سفارشات را قبل از قراردادن در برنامه ریزی تولیدی اصلی تنظیم می کند. اگر اداره و کنترل بر تقاضاها کافی نباشد ، برنامه ریز اصلی باید میزان سفارشات و تقاضاها را کاهش دهد. طراحان DRP مسئول کاهش تعداد موارد قابل پیش بینی هستند که فراتر از حد ظرفیت تولید می شود. برنامه ریز اصلی شرکت تولیدی باید اطمینان حاصل کند محصول ساخته خواهد شد و بموقع توسط شبکه توزیع تحویل مشتری می شود. برنامه ریز اصلی باید کل درخواست را در MPS برابر با طرح S&OP قرار دهد.

جدول16-20 صفحه20-23

– لیستهای PICK:

این لیستها توسط لیست DRP و در زمینه تعداد موارد قابل نقل و انتقال به انبار تهیه می شود. این لیست دارای برنامه ریزی و زمانبندی برای اجرا است . قبل از اقدام به خروج هر کالا هر مورد باید بدقت بررسی شود. کلیه موارد مطلوب موجود در فهرست کالا در این لیست ثبت می شوند. مواردی که بصورت مختصر ثبت شده اند در بخشی مجزا در این لیست قرار می گیرند. این لیست شامل کلیه موارد بهمراه تعداد دقیق هر یک از آنهاست . این لیست به گونه ای طراحی شده که کارگران انبار بتوانند اطلاعات لازم را در رابطه با کالا ها را بهمراه جزئیات آنها براحتی استخراج کنند. نحوه چیدمان و پر کردن این لیست در جدول 17-20 آمده است و حداکثر میزان بهره گیری از وسایل حمل و نقل سبب کاهش کیفیت سرویس دهی مصرفی شده است . در ستون past-due حداقل مقادیر لازم برای انجام عملیات انتقال به DC ارائه شده است. داده های ستون past-due برای افراد و کارمندان انبار از این نظر حائز اهمیت است که می توانند از میزان موجودی انبار و تعداد و انواع کالاهای موجود در آن در هر لحظه آگاهی پیدا کنند. این لیست حداقل ، حداکثر و مقادیر توصیه شده برای انجام عملیات نقل و انتقال را برای هر کالا به صورت جداگانه و دقیق و به همراه جزئیات ارائه کرده است.

جدول17-20 صفحه 20-24

– نتایج و جمع بندی های DRPII :

اعمال DRP در DRPII با استفاده از طرح های مواد اولیه صورت می گیرد که توسط DRP برای محاسبه منابع توزیع لازم به منظور اداره و کنترل تغییرات مواد اولیه و عملیاتهای ذخیره سازی ویژه بر حسب DRP ، بکار می رود. 3 نوع منبع برای عملکرد در شبکه توزیع لازم است. ماشین آلات حمل و نقل ، فضای ذخیره سازی و کارگر.

اصول تعیین نیازمندیها ، تعیین این 3 مورد مقادیر لازم آنهاست. پتانسیل DRPII امروزه در صنعت تعیین می شود این امر طی چندین سال رخ داده است. شرکتهایی که DRPII در آنها مفید و مؤثر شناخته شده اند هستند که دارای سیستم توزیع گسترده هستند. در حال حاضر ، پیشرفت و تکمیل DRP متناسب با پتانسیل استفاده از آن در تولید ، توزیع و خدمات تجاری است. پیشرفتهای نرم افزاری و سخت افزاری نظیر انتقال داده الکترونیکی ودی کد کردن داده و ارتباطات ماهواره ای همگی بکارگیری DRP را ساده تر و هزینه آن را کاهش داده اند. DRPII یک سیستم یکپارچه است که می تواند راه حلهای لازم برای دستیابی به نیازهای توزیع را فراهم کند. DRP نقل و انتقال طرح ریزی شده و وضعیت ذخائر را در هر موقعیت با در نظر گرفتن شبکه توزیعی تعیین می کند. DRP ساختار طرح ریزی برای شبیه سازی کامپیوتری را متناسب با منابع موجود و طرح ریزی برای آینده ایجاد می کند. تولید کنندگانی که از شبکه توزیع استفاده می کنند دریافته اند که سیستم یکپارچه DRP و MRP نیازمند انجام اصلاحات مهم و کاربردی است. DRP با MRP ترکیب شده و یک سیستم توزیع و تولید کامل را که با آن سود و مزایای شرکت افزایش خواهد یافت ، ارائه کرده اند. در کاربردهای عمومی ، در یک محیط رقابتی جدید با استفاده از تکنولوژی DRP می توان بهترین طراحی را برای امکانات و نیازمندیها انجام داد. در صنعت با نزدیک کردن نیازها متناسب با میزان تقاضا توانسته است بکمک طرح ریزی مرحله ای زمانی نیازمندیهای صنعتی را تعیین کند. چنین صنعتی با آگاهی از نیازمندیها و میزان پیشرفت و توسعه در آینده می تواند، عملکرد بهتری داشته باشد. تولید کنندگان و مصرف کنندگان دارای ارتباط و رابطه مشارکتی شده و می توانند فرصت بهتر و بیشتری را برای بهره گیری از تکنولوژی DRP و DRPII داشته باشند ، نیاز به عملکرد چندین سازمان و شرکت در کنار هم تکنولوژی DRP را بعنون یک انتخاب مناسب و مطلوب برای همه شریکهای تجاری معرفی می کند.

– برنامه ریزی و زمانبندی نقل و انتقالات :

استفاده از pick list و اطلاعات طرح ریزی بر اساس DRP ، فرآیند برنامه ریزی حمل و نقل را بصورت منظم و منطقی امکان پذیر می کند. برنامه ریزی انتقال بین انبار اصلی و انبار کارخانه و DCهای اصلی با استفاده از pick list صورت می گیرد. این لیست زمان لازم را برای انتقال کالا ها تعیین می کند ، همین طور تجهیزات و ابزار حمل و نقل را بصورت منظم برنامه ریزی می کند. بخش حمل و نقل در رابطه با آنکه چه چیزی مورد نیاز مشتری است و باید منتقل شود ، تصمیم می گیرد. وقتی انتقال صورت گرفت ، چیدمان متناسب با نیاز مشتری انجام می شود، در ادامه باز خوردهای سیستم DRP

---

راهبری نوشته‌ه